Το Παγκράτιο ξαναζεί στη Νεμέα

Αγαπητοί φίλοι,

Είστε όλοι ευπρόσδεκτοι στους αγώνες αρχαίου παγκρατίου που θα διεξαχθούν στο Αρχαίο Στάδιο της Νεμέας το Σάββατο 12-10-13, από 12.00 έως 14.00 μμ.

Συνημμένα θα βρείτε συνοπτικό υλικό για την εκδήλωση και το άθλημα.

Με φιλικούς χαιρετισμούς

Γιώργος Κωστούρος

Αντιπρόεδρος Συλλόγου για την Αναβίωση των Νεμέων Αγώνων

ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΠΑΓΚΡΑΤΙΟΥ ΑΘΛΗΜΑΤΟΣ

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΑΓΚΡΑΤΙΟΥ ΑΘΛΗΜΑΤΟΣ

ΠΑΚΡΑΤΙΟ

Από την αρχαιότητα έως σήμερα το Παγκράτιο αποτελεί ένα από τα πιο απαιτητικά αθλήματα. Συχνά αναφέρεται στις αρχαίες πηγές και ως πολεμική τέχνη. Ήταν θεαματικό και δημοφιλές, με μεγαλύτερο ενδιαφέρον από τα υπόλοιπα αθλήματα, γιατί οι αθλητές εφάρμοζαν όλες τις λαβές της πάλης όλα τα χτυπήματα της πυγμαχίας καθώς και χτυπήματα με τα πόδια, με αποτέλεσμα τις γρήγορες εναλασσόμενες φάσεις και τις συχνές πτώσεις.

Κατά τη διεξαγωγή του αγώνα επιτρέπονταν τα πάντα, σύμφωνα με τους κανονισμούς, εκτός από το «δάκνειν» και το «ορύσσειν τους οφθαλμούς». Στη Σπάρτη το Παγκράτιο αποτελούσε μέρος της στρατιωτικής εκπαίδευσης. Στην πόλη αυτή διοργανώνονταν αγώνες Παγκρατίου και για γυναίκες.

Πληροφορίες για τις απαρχές του Παγκρατίου αντλούμε από τις παραδόσεις, σύμφωνα με τις οποίες ο Ηρακλής και ο Θησέας φέρονται να είναι οι εφευρέτες του. Αυτοί χρησιμοποίησαν πρώτοι τις τεχνικές του Παγκρατίου για να αντιμετωπίσουν το λιοντάρι της Νεμέας και το Μινώταυρο αντιστοίχως.

Το Παγκράτιο συμπεριλήφθηκε στους Oλυμπιακούς αγώνες το 648 π.X. Ήταν αναπόσπαστο τμήμα τόσο των μεγάλων, όσο και των τοπικών αγώνων κατά την κλασική και ρωμαϊκή αρχαιότητα, από την Iταλία μέχρι την Aνατολία και από τον Eύξεινο Πόντο μέχρι την Aίγυπτο. Ήταν ιδιαίτερα δημοφιλές λόγω των αυξημένων απαιτήσεών του, της ποικιλίας που παρείχε ως θέαμα και της αγωνίας που προκαλούσε στους θεατές.

Κατά τον Aριστοτέλη, τους κανόνες του αθλήματος οριστικοποίησε ο Λεύκαρος από την Aκαρνανία. H διεξαγωγή των αγώνων ακολουθούσε τους γενικούς κανόνες που ίσχυαν για όλα τα αθλήματα. Oι αθλητές αγωνίζονταν σε κατηγορίες, με βάση την ηλικία τους και ανά ζεύγη που καθορίζονταν με κλήρο. Όταν ο αριθμός των αθλητών ήταν μονός, ο αθλητής που περίσσευε, έμενε «έφεδρος», δηλαδή περνούσε στον επόμενο γύρο άνευ αγώνος και συνεπώς πάλευε λιγότερες φορές μέχρι να φτάσει στον τελικό.

Κατά την Ελληνική παράδοση, οι αγώνες Παγκρατίου ξεκίνησαν αρχικά εκτός των θεσμοθετημένων αθλητικών εκδηλώσεων, με αφορμή π.χ. νεκρικούς αγώνες προς τιμήν μυθικών προσώπων, ενώ υπάρχουν αναφορές και για αγώνες κατόπιν «πρόκλησης». Οι αγώνες γίνονταν πάντα κατά τη διάρκεια εορταστικών εκδηλώσεων, όπως στα Ολύμπια, τα Πύθια, τα Ίσθμια, τα Νέμεα και τα Παναθήναια.

Οι κατεξοχήν χώροι διεξαγωγής του αθλήματος ήταν τα γυμνάσια, οι παλαίστρες, οι στοές, τα στάδια, οι κονίστρες, τα θέατρα και στα ρωμαϊκά χρόνια και τα αμφιθέατρα. Συνήθως οι αθλητές του Παγκρατίου, όπως και άλλοι αθλητές, αγωνίζονταν γυμνοί. Οι παγκρατιαστές διακρίνονταν από τους υπόλοιπους αθλητές γιατί είχαν ειδικούς τρόπους συμπεριφοράς και φροντίδας του σώματος, καθώς και ιδιαίτερη διατροφή και κόμμωση. Όταν αγωνίζονταν, επαλείφονταν, όπως και άλλοι αθλητές, με λάδι και άμμο. Στα αυτοκρατορικά χρόνια οι «Αλείπτες» (εν προκειμένω οι διδάσκαλοι των αθλητών) έβαζαν στα σώματα των παγκρατιαστών (αλλά και των παλαιστών) επίχρισμα κηρού («κήρωμα») στο «Αλειπτήριον», που ήταν ιδιαίτερος χώρος στο Γυμνάσιο ή την Παλαίστρα.

Η νίκη στο Παγκράτιο μπορούσε να προέλθει και από την παραίτηση του αθλητού στη διάρκεια αγώνος ή την ομολογία της ήττας του. Αναφέρονται επίσης η νίκη μετά θάνατον και η νίκη και στα τρία βαρέα αθλήματα Πυγμή-Πάλη-Παγκράτιο. Οι αρχαίες πηγές σε πολλές περιπτώσεις παρέχουν πληροφορίες για τις αντιδράσεις του κοινού, οι οποίες λαμβάνονταν σοβαρά υπόψη από τους Κριτές. Πολλές φορές γίνονταν διαπληκτισμοί, που σε ορισμένες περιπτώσεις οδηγούσαν σε τραυματισμούς.

Σε μερικές διοργανώσεις τα έπαθλα ήταν άνευ υψηλής υλικής αξίας, αλλά είχαν συμβολική σημασία, ενώ σε άλλες η δόξα και η τιμή από τη νίκη συνοδευόταν και από υψηλό χρηματικό ή υλικό έπαθλο.

Οι πλέον συνήθεις τιμές για τους νικητές του Παγκρατίου ήταν η αναγραφή των ονομάτων τους σε καταλόγους - συνήθως σε στήλη ή βάθρο - πρωτεία, έπαθλα, παροχή πολιτείας, πομπή επιστροφής στην πατρίδα, γκρέμισμα μέρους των τειχών της πόλης για να περάσουν (αφού με τέτοιους νικητές η πόλη δεν είχε ανάγκη τειχών), αγάλματα, ανάγλυφα μνημεία ή αγγεία (μεταλλικά, λίθινα και πήλινα).

Σε ορισμένους καταλόγους νικητών το Παγκράτιο αναφέρεται ως «ιερόν», χαρακτηρισμός που σπάνια αποδίδεται σε άλλα αθλήματα της αρχαιότητας. Το πιο συνηθισμένο βραβείο στους «Ιερούς Αγώνες» (που δεν είχαν χρηματικό έπαθλο) ήταν ένα απλό στεφάνι, το οποίο φτιαχνόταν από κλαδί αγριελιάς στην Ολυμπία, δάφνης στους Δελφούς, πεύκου στα Ίσθμια και αγριοσέλινου στη Νεμέα.

Το Παγκράτιο διαδόθηκε ήδη από τους Ελληνιστικούς Χρόνους πέρα από τα όρια της Μεσογείου και έφτασε μέχρι την Ασία με τις εκστρατείες του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Πιστεύεται μάλιστα ότι αποτέλεσε τον πρόγονο πολλών ανατολικών πολεμικών τεχνών της Άπω Ανατολής (π.χ. καράτε, χάπκιντο, ταε-κβο-ντο κ.ά.), συνετέλεσε στην ανταλλαγή ιδεών και τεχνικών και ενέπνευσε πολλούς λαούς σε διάφορα μέρη του κόσμου.

Οι φιλολογικές πηγές μας παραδίδουν τα ονόματα πολλών διάσημων παγκρατιαστών, καθώς και πληροφορίες για τις αποδόσεις αλλά την προσωπική τους ζωή. Ενδεικτικά αναφέρονται ο Σώστρατος ο Σικυώνιος, ο οποίος χρησιμοποιούσε μια τεχνική και λύγιζε προς τα πίσω τα δάκτυλα του αντιπάλου του, ο Πολυδάμας από τη Θεσσαλία που σύμφωνα με την παράδοση πάλεψε με λιοντάρι στη Θράκη και το νίκησε και ο Θεαγένης ο Θάσιος, ο οποίος αναφέρεται ότι κατάφερε να κερδίσει 1400 νίκες σε αθλήματα Παγκατίου, Πυγμαχίας και άλλα.

WORLD PANGRATION ATHLEMA FEDERATION

COMMITTEE FOR THE HISTORICAL RESEARCH OF PANGRATION ATHLEMA

PANGRATION

From antiquity to present Pangration (Pagration, Pankration, Pancration) is considered to be one of the most demanding fighting systems ever; it is often recorded in ancient sources as a martial art. In antiquity Pangration was spectacular and popular and much more interesting than other sports because the pangratiasts practiced a combination of wrestling and boxing techniques as well as kicks, which resulted in switching scenes and often falls.

During the Pangration match all moves were allowed except from two: the athletes were forbidden to bite or to strike blind the opponent. In Sparta, Pangration formed part of the military training, whereas there were Pangration games for the women as well.

The origins of Pangration are to be found in ancient Greek traditions, according which Heracles and Theseus, are its inventors, since they first used its techniques to confront the Nemea Lion and Minotaur respectively.

Pangration was included in the Olympic Games in 648 B.C. and it constituted integral part of all major and local athletic contests in the Classical and Roman periods, from Italy to Anatolia and from Black Sea to Egypt. Pangration became the most popular sport of antiquity because of the large demands it required from the athletes, the diversity it provided as a spectacle and the excitement it created at the audience.

Aristotle mentions that Leucarus of Acarnania finalized the sport’s rules. Matches were conducted in accordance with the same general rules that governed all sports. The athletes competed in age classes and in couples. They were selected to compete with each other by lot; when the number of competitors was odd, one of them had a bye and he advanced to the following round without having to compete; consequently he had to compete fewer times to reach the final round.

According to Greek traditions, Pangration contests were initially conducted outside established athletic contests, in the frame of funeral games in honour of mythical figures; several sources refer to matches following a challenge; matches were always held during festival performances, as at Olympia (the Olympic Games), at Delphi (the Pythian Games), Isthmia (the Isthmian games), Nemea (the Nemean games) and Athens (Panathenaea).

Pangration matches and training bouts were mainly practiced at gymnasia, palaestra, stoas, stadia, konistras, theatres and, in Roman times, amphitheatres. Usually pangratiasts competed nude, just like other athletes did; nevertheless pangratiasts were different from other athletes in that they had particular behaviours, diet, hair and body care; when they were competing they anointed themselves with oil and sand, as did other athletes. In imperial times, the Aleiptes (the teachers of the athletes) put wax on the bodies of the pangratiasts (and wrestlers) in the Aleipterion, a separate part of the gymnasium or the palaestra.

Victory in Pangration could result from the opponent resigning during the match or admitting defeat; victory after death and victory in all three extreme sports (Boxing, Wrestling, and Pangration) is also documented; ancient sources refer in many cases to the public response, which the judges had to take seriously; there were often quarrels that sometimes led to injuries and even death.

In some competitions, prizes were not of high material value, but rather of symbolic value, but in other competitions the glory and honour of victory was accompanied by a high monetary or material reward.

The most common prizes for victors included insertion in a list of victors -usually inscribed on a stele or statue base - champion status, trophies, grants of citizenship, a homecoming procession, the demolishing of city walls for them to pass (since the city had no need of fortifications when they had such athletic victors), statues, and monuments, including funerary monuments; the monuments could also be sculptures, reliefs or vases (of metal, stone or clay).

In certain victory catalogues Pangration is referred to as “Sacred Game”, a characterization which is extremely rare for other sports of antiquity; the most common prize in the “Sacred Games” (which did not award cash prizes) was a simple crown; the crown was made of wild olive at Olympia, of laurel at Delphi, of pine at Isthmia and of wild celery at Nemea.

Pangration was widely spread outside the Eastern Mediterranean basin as early as the Hellenistic Period and reached Asia via the military campaigns of Alexander the Great; it is believed to be the ancestor of many martial or athletic arts (such as, taekwondo karate etc.), developed in this geographical area; it contributed to the interchange of ideas and techniques and inspired many parts of the world in all eras.

The sources preserve the names of many famous athletes, and in many cases victories and anecdotes from their lives such as for Sostratos of Sicyon, who used a special technique in which he bent back the fingers of his opponents, Polydamas from Thessaly, who became a legend because of his alleged fight with a lion in Thrace, Theogenes from Thasos, who was believed to have obtained 1400 victories in Pangration and boxing competitions and many others.

Εικ.1: Σκηνή παγκρατιαστών. Παναθηναϊκός Αμφορέας, 4ος αι. π.Χ. (Βρετανικό Αρχαιολογικό Μουσείο)

Fig.1: Pangration athletes. Panathenaic Amphora, 4^th c. B.C. (British Archaeological Museum).

Εικ.2: Η πάλη του Ηρακλή με το λιοντάρι της Νεμέας. Ανάγλυφη στήλη, 2^ος αι. μ.Χ. (Μουσείο Ιστορίας Ολυμπιακών Αγώνων, Ολυμπία).

Fig.2: Hercules against Nemea Lion. Stone relief, 2^nd c. A.D. (Olympic Games Museum, Olympia).

   

Εικ.3: Παγκρατιαστές. Μπρούτζινο γλυπτό ελληνιστικής περιόδου (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθήνας).

Fig.3: Pangratiasts. Hellenistic bronze sculpture. (National Archaeological Museum of Athens).

Εικ.4: Αγώνας Παγκρατίου. Μελανόμορφος αττικός σκύφος, 500 π.Χ. (Metropolitan Museum of Art, Νέα Υόρκη).

Fig.4: Pangration Game. Black figured attic skyphos, 500 B.C.  (Metropolitan Museum of Art, New York).

 

Εικ.5: Ο παγκρατιαστής Αγίας. Μαρμάρινο άγαλμα, 400 π.Χ. (Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών).

Fig.5: Pangratiast Agias. Marble statue, 400 B.C. (Archaeological Museum of Delphi).

  

Εικ.6: Ηρακλής και Ανταίος σε σκηνή παγκρατίου. Αττικός ερυθρόμορφος αμφορέας, 515-510 π.Χ. (Μουσείο Λούβρου, Παρίσι).

Fig.6: Hercules and Antaios in Pangration. Attic red figured amphora, 515-510 B.C. (Louvre Museum, Paris).

Εικ.7: Παγκρατιαστές και κριτής. Μελανόμορφος παναθηναϊκός αμφορέας, 525-500 π.Χ. (Metropolitan Museum of Art, Νέα Υόρκη).

Fig.7: Pangratiasts and judge. Black figured Panathenaic amphora, 525-500 B.C.  (Metropolitan Museum of Art, New York).

Εικ.8: Σκηνή παγκρατιαστών. Αργυρός στατήρας Ασπένδου Μ. Ασίας, 4^ος αι. π.Χ. (Νομισματικό Μουσείο Αθήνας).

Fig.8: Pangratiasts. Silver stater of Aspendos, Asia Minor, 4^th c. B.C. (Numismatic Museum of Athens).

Εικ.9: Παγκρατιαστές. Θραύσμα ερυθρόμορφης κύλικας, 6^ος αι. π.Χ. (Αρχαιολογικό Μουσείο Βερολίνου).

Fig.9: Pangratiasts. Red figured kylix fragment, 6^th cent. B.C. (Staatliche Museen, Berlin).

Εικ.10: Παγκρατιαστές. Μωσαϊκό Ρωμαϊκών χρόνων. (Batten Zammour, Τυνησία).

Fig.10: P