Αφιέρωμα: Βόλτα στο χαμένο, άγνωστο, μαγικό Λουτράκι της νεοκλασικής εποχής. Οκτώ σημαντικά κτίρια. Φωτογραφικό υλικό .

 

Παρουσίαση ενδεικτικών ντοκουμέντων του Ε.Λ.Ι.Α., που δείχνουν κτίρια και τοπία της ιστορικής και διαχρονικά δημοφιλούς λουτρόπολης της Κορινθίας, η οποία υπήρξε αμιγώς νεοκλασική, κάτι εν πολλοίς άγνωστο.. Οι σεισμοί και όχι τα συμφέροντα και ο........
δήθεν μοντερνισμός, ήταν εκεί ο πρώιμος εχθρός... (1928, 1958, 1981).

Τα λουτρά και οι λουτροπόλεις στη "νεοκλασική περίοδο"

Τα λουτρά ήταν βασικό κομμάτι της διασκέδασης, της κοινωνικής ζωής και των διακοπών κατά την Ελληνική νεοκλασική περίοδο. Εκτός από το Λουτράκι βασίλισσα πόλη υπήρξε η Αιδηψός, ενώ  ιαματικά λουτρά υπήρχαν ακόμα και εντός Αττικής, στον Πειραιά κ.λ.π.!

Η μεγάλη επιτυχία του σημερινού Λουτρακίου

Αυτό που πρέπει να καταγραφεί για το σημερινό Λουτράκι είναι το ότι έχει καταφέρει να έχει φανατικούς φίλους ίσων ποσοστών από όλες τις ηλικίες! Στους δρόμους, στις παραλίες, στα μαγαζιά παρατηρείς ογδοντάχρονους και εφήβους να συνυπάρχουν, καθένας απολαμβάνοντας ενδιαφέροντα της ηλικίας του. Αυτό είναι μια τεράστια επιτυχία της σημερινής πόλης και ένα αξιοσημείωτο φαινόμενο.
Αρχιτεκτονική και δημόσιοι χώροι στο σύγχρονο Λουτράκι

Είναι μια πόλη με περισσότερες πολυκατοικίες από ότι θα έπρεπε για μια περιοχή διακοπών, ενώ διαθέτει παντός είδους σύγχρονα κτίρια τουριστικών και μη υποδομών. Τα νεοκλασικά του μετρούνται στα δάχτυλα, ίσως να μην ξεπερνούν τα τρία!

- Ένα μονώροφο με ακροκέραμα.
- Ένα παράκτιο ξενοδοχείο.
- Ένα διώροφο δυσδιάκριτο, κρυμμένο σε ένα μικρό στενάκι (πλατεία Κ.Τ.Ε.Λ.).

Θα πρέπει να τονισθεί ότι και σε θέματα διαμόρφωσης εξωτερικών χώρων  το Λουτράκι αποτελεί πανελλήνιο υπόδειγμα. Είναι φανερό ότι ακόμα και στο δημόσιο φωτισμό, οι υπεύθυνοι επιλέγουν ο,τι πιο καλαίσθητο και σύγχρονο υπάρχει, την ώρα που η μισή Ελλάδα βάζει ακόμα 15 διαφορετικά σχέδια και είδη φωτιστικών τεχνολογίας 1970 σε ένα δρόμο...

Παρά τις κατά καιρούς κατηγορίες και τον ισχυρισμό ότι αυτά τα έφτιαξε το καζίνο, θα πρέπει να πούμε ότι και άλλες περιοχές έχουν έσοδα τέτοιου τύπου, αλλά παραμένουν εκτός τόπου και χρόνου. Άρα κάποιοι με αισθητική και ενδιαφέρον για τον τόπο τους δίνουν στο Λουτράκι αυτή την εικόνα.

Τέλος, δεν έκτισαν το παραθαλάσσιο βουνό τους, όπως σε όλη την Ελλάδα (ίσως από φόβο). Το βουνό κάηκε το '80 και σήμερα δεκαετίες μετά έχει αρχίσει πλέον να ξαναπρασινίζει, "ανεβάζοντας" την αισθητική αξία όλης της περιοχής.

Το χαμένο Λουτράκι, που αξίζει να δείτε από το αρχείο Ε.Λ.Ι.Α.

Το Λουτράκι είναι μια από τις διαχρονικότερες και δημοφιλέστερες Ελληνικές λουτροπόλεις, πολύ κοντά στην Αθήνα. Η ευρύτερη περιοχή έχει εκατοντάδες χρόνια ιστορίας στα λουτρά. Αυτό που πολλοί δε γνωρίζουν σήμερα είναι, ότι το Λουτράκι πρέπει να άρχισε να γίνεται ιδιαίτερα δημοφιλές, στα τέλη του 19ου με αρχές του 20ου αιώνα. Στο παρόν αφιέρωμα θα δείτε ότι το Λουτράκι παρά την τότε αρκετή απόσταση του από την Αθήνα (μέσα-δρόμοι), ήταν μια αμιγώς νεοκλασική πόλη με πολλά και μεγάλα ξενοδοχεία και εγκαταστάσεις, αρκετά οικοδομημένο και με προφανώς υψηλή επισκεψιμότητα.

Εδώ εχθρός των νεοκλασικών δεν ήταν ο νεοέλληνας!

Αυτό το Λουτράκι έμεινε με περίπου τρία νεοκλασικά σήμερα, όχι τόσο επειδή από το 1960 - 1970 άρχισαν να χτίζονται πολυκατοικίες και νέα ξενοδοχεία, αλλά κυρίως από τους σεισμούς, που μέσα στον 20ο αιώνα εξαφάνισαν σταδιακά το παλιό Λουτράκι και τις γύρω περιοχές:

- 1928: Ισχυρός σεισμός ισοπεδώνει τη νεοκλασική πόλη (και σχεδόν όλη την Κόρινθο) πάνω στην πρώτη ακμή της, καταρρέουν μέχρι τμήματα στους πρόποδες του βουνού.
- 1958: Νέος σεισμός (ισοπεδώνει μέχρι και τους Αγ.Θεοδώρους)
- 1981: O πασίγνωστος σεισμός, που ισοπεδώνει και σύγχρονα ξενοδοχεία (μέχρι και ξενοδοχείο στην Κινέτα) και προκαλεί μη αναστρέψιμες ζημιές στα ελάχιστα παλαιά κτίρια που απέμεναν.

Ακολουθεί παρουσίαση και ανάλυση σημαντικών κτισμάτων, ευδιάκριτων στα ντοκουμέντα που βρέθηκαν:

1. Το περίπτερο της ιαματικής πηγής

Το κτίριο πρέπει να βρισκόταν στη θέση όπου σήμερα σώζεται το κτίριο 2 (δημόσια πηγή). Κορυφαίας αισθητικής ξύλινη κατασκευή, που στέγαζε την ιαματική πηγή. Η κατασκευή προφανώς ήταν κυρίως μια τουριστική ατραξιόν, όπως σήμερα οι καταρράκτες.

Ο ρυθμός είναι καθαρά Ευρωπαϊκού τύπου. Υπήρχαν πάμπολλες παρόμοιες κατασκευές δημοσίας χρήσης τότε πανελλαδικά. Μάλλον καμία από αυτές δε σώζεται σήμερα. Αυτός ο ρυθμός μας θυμίζει τις ξυλοκατασκευές που στηρίζουν προεξέχοντα άκρα κεραμοσκεπών σε πέτρινα κτίσματα που εδώ χαρακτηρίζουμε "ευρωπαϊκού" τύπου, παλιούς σταθμούς κ.λ.π.

Αξίζει να παρατηρήσετε:
- Τα παγκάκια περιμετρικά στο εσωτερικό.
- Τη σφαιρική μεταλλική κατασκευή με τζαμάκια, που καλύπτει την πηγή.
- Την απλή λαμαρίνα αντί κεραμιδιών στη στέγη. Σε παλαιότερες εικόνες φαίνονται αραιά τοποθετημένα ακροκέραμα, πιθανώς μεταλλικά
- Τα μεταλλικά καλύμματα των πυργίσκων που σχηματίζει η προέκταση της κεντρικής εισόδου, στα οποία υπάρχουν ιστοί σημαιών.
- Την απίστευτη λεπτομέρεια ακόμα και στην περιμετρική μασίφ μαρμάρινη βάση.


2. Η Κρατική Ιαματική Πηγή (αργότερα πηγή Ε.Ο.Τ., νυν δημοτική ιαματική πηγή)

Βρίσκεται δίπλα στους σημερινούς καταρράκτες και πιθανώς διαδέχθηκε το περίπτερο (κτίριο 1). Τη δεκαετία του '30 στα πλαίσια της "ανάρρωσης" της πόλης από το σεισμό του 1928 και με το Λουτράκι αναγνωρισμένο ήδη ως κορυφαία λουτρόπολη, χτίζεται το γνωστό ημικυκλικό κτίριο με τα κάθετα στενά παράθυρα, εφαπτόμενο στο βράχο. Αριστερά του ημικυκλίου εκτείνεται μακρόστενο τμήμα με εξωτερικό υπόστεγο, πιθανώς λουτήρες. Είναι φτιαγμένο από πρώιμης τεχνογνωσίας οπλισμένο σκυρόδεμα.  Στο εσωτερικό του σώζονται άριστα ψηφιδωτά με σχετική θεματολογία. Υπάρχει διακοσμητική πισίνα με βότσαλα γύρω από τον εμφανή βράχο, που περιβάλλεται από λιτού νεότερου ρυθμού διακοσμητική κιονοστοιχία. Μαρμάρινα δάπεδα με μωσαϊκά. Το κτίριο με το νέο αυστηρό στυλ της εποχής του, άντεξε το 1981, αφού χτίστηκε αμέσως μετά την εμπειρία του σεισμού του 1928. Ήταν όμως σε κακή κατάσταση πολλά χρόνια μέχρι το 2012, οπότε εγκαινιάστηκε αποκατεστημένο υποδειγματικά, ανήκοντας πλέον στον δήμο. Σήμερα είναι επισκέψιμο.

Αξίζει να δείτε:
- Εσωτ. φωτογραφίες κατά την αποκατάσταση και τα ψηφιδωτά εδώ.
- Σύγχρονη εξωτ. φωτογραφία εδώ.


3. Τα "νέα" βασιλικά λουτρά, οι "νέοι" λουτήρες

Δεν γνωρίζουμε ποια ήταν τα παλιά και λαϊκά (!). Τα νέα βασιλικά λουτρά όμως ήταν πανέμορφα! Πρέπει να βρίσκονταν στο σημερινό υπερσύγχρονο spa (ανάμεσα στη σημερινή μεγάλη πλατεία - πάρκο της παραλίας και το ξενοδ. Παλλάς, στην πάνω πλευρά της κεντρικής οδού). Διακρίνονται ως δύο κτίρια χτισμένα πολύ κοντά. Κτίστηκαν κατ΄ εκτίμηση γύρω στο 1910-1915. Ο χαρακτηριστικός πυργίσκος, σύμφωνα με τα ντοκουμέντα, αφαιρέθηκε ή κατέρρευσε μετά το σεισμό του 1928, ενώ τα κτίρια συνέχιζαν να υπάρχουν ακέραια. Το πότε τελικά και γιατί γκρεμίστηκαν είναι ασαφές. Δίπλα από το νέο spa υπάρχει κτίριο του 1935 - 1955, πιθανώς αυτό να τα διαδέχθηκε.

Αξιόλογα στοιχεία:
- Ιδιαίτερη πολυπλοκότητα στις κεραμοσκεπές και των δύο κτιρίων (με ακροκέραμα).
- Στην κύρια είσοδο του κτιρίου 1 διακρίνονται οι γνωστές νεοκλασικές καμάρες.
- Ο πανύψηλος πέτρινος πύργος αγνώστου χρήσης, ένα ιδιαίτερο στοιχείο του κτιρίου 2. Ήταν στο πίσω μέρος της κεραμοσκεπής του αετώματος της πρόσοψης. Πιθανότατα όλος πέτρινος (η με εμφανή τουβλάκια και πέτρες στις γωνίες).  Φέρει κυκλικά ανοίγματα σε κάθε πλευρά στο ανώτερο σημείο και 2 ακροκέραμα στη βυζαντινή κερμοσκεπή του.


4. Το ξενοδοχείο Παλλάς

Πολυώροφο εκλεκτιστικής - υστεροκλασσικής εποχής παράκτιο κτίσμα του 1923 στην κεντρική οδό προς τους καταρράκτες (Λέκκα 19, κοντά στο κτίριο 5). Η πλευρά του που "βλέπει" θάλασσα είναι χτισμένη πάνω στα βράχια της ακτής. Επισκευάστηκε τόσο μετά το σεισμό του 1928 όσο και αξιόπιστα πρόσφατα (μετά το σεισμό 1981, αφού εγκαταλείφθηκε αρκετά χρόνια).

Αξιόλογα στοιχεία:
- Διπλή γυριστή σκάλα εισόδου που αναπτύσσεται εσωτερικά, μέσα από δύο μεγάλες καμάρες και καταλήγει σε εσωτερική βεράντα εισόδου (ιδιαίτερα σπάνιο).
- Προεξοχή των δύο ανώτερων ορόφων κεντρικά επί της πρόσοψης.
- Πολλά μικρά μπαλκονάκια σε όλες τις πλευρές, οι οποίες εκτός της πρόσοψης ήταν λιτής διακόσμησης.
- Νεότερα κάγκελα με φιγούρες στην είσοδο δεν έχουν καμία σχέση με το αυθεντικό κτίριο.
- Εσωτερικά το κτίριο διατηρεί στοιχεία νεοκλασικής διακόσμησης - ίσως της γνήσιας. Όπως και να έχει, εσωτερικά σήμερα είναι εξαιρετικό.
- Στην προεξοχή της πρόσοψης υπήρχε ταινία - γιρλάντα σχήματος μεγάλης καμάρας, που έχει αντικατασταθεί με υποδεέστερη σήμερα.


5. Μέγα ξενοδοχείον Αι Πηγαί

Σημαντικό παράκτιο νεοκλασικό ξενοδοχείο που βρισκόταν περίπου μετά το Παλλάς προς τους σημερινούς καταρράκτες, επί της κεντρικής σημερινής οδού. Γκρεμίστηκε σίγουρα μετά το 1950, ίσως μετά το σεισμό του 1981. Είχε τουλάχιστο ένα συμπληρωματικό κτίριο - παράρτημα.

Αξιόλογα στοιχεία:
- Οι τετράγωνοι κίονες της βεράντας εισόδου ξεκινούν πάνω στη μάντρα (ιδιαίτερα σπάνιο)
- Στην πλευρά της εισόδου είναι εμφανή το ισόγειο και ένας όροφος, ενώ λόγω της κλίσης του εδάφους στην πλευρά της ακτής αναπτύσσονται περισσότεροι πλήρεις όροφοι (ιδιαίτερα σπάνιο).
- Στην πλευρά της ακτής δύο μεγάλες βεράντες, που εκτείνονται στα πλαϊνά πέραν του κυρίου όγκου του κτιρίου (ιδιαίτερα σπάνιο). Στην αρχή είχαν κολωνάκια - μπαλούστρα τα οποία σύντομα αντικαθίστανται με νεότερα λιτά κάγκελα (πιθανώς τότε επεκτάθηκε προς την ακτή η ανώτερη βεράντα ή και έγιναν διάφορες αλλαγές στις βεράντες).
- Μικρά μπαλκονάκια με μεταλλικά φουρούσια στον ψηλότερο όροφο επί της ακτής.

6. Το παλιό - πρώτο καζίνο

 Δεν είναι τόσο γνωστό ότι το Λουτράκι είχε καζίνο από τις αρχές του 19ου αιώνα (~1928 - 1940), αναβίωση του οποίου (1995), αποτελεί το σημερινό ομολογουμένως κορυφαίο δημιούργημα. Και όμως υπήρχε και ήταν το πρώτο Ελληνικό. Το καζίνο αμέσως μετά τον πρώτο σεισμό επαναφέρει και εκτοξεύει σχεδόν άμεσα την επισκεψιμότητα και τη δημοφιλία της περιοχής. Σε διαφημίσεις της εποχής τονίζεται η μεγάλη επιτυχία, η μη δυνατότητα στέγασης των τόσων επισκεπτών, ή παροχή "πολυτελούς" συγκοινωνίας, όπως και σήμερα! Βρισκόταν στη σημερινή κεντρική παραλία, κοντά στο ποτάμι, δίπλα στο ξενοδοχείο "Παλμύρα" (Κτίριο 7, φαίνεται πίσω στη φωτό). Στην μια και μοναδική σπάνια εικόνα που βρέθηκε, φαίνεται η αλήθεια της διαφήμισης που προαναφέραμε καθώς έχει προστεθεί νέος όροφος στο παλιό πέτρινο κτίριο (εμφανούς λιθοδομής). Το καζίνο πιθανώς να μεταφέρθηκε και σε άλλο κτίριο νεότερο του αρχικού, καθώς υπάρχουν κάποιες φωτογραφίες σε βεράντα παράκτιου κτιρίου (κοντά στα νέα λουτρά κτίριο 3), που αναφέρεται ως καζίνο, όμως αυτό μάλλον είναι το ιστορικό ζαχαροπλαστείο καζινό.

Αξίζει να δείτε: 1. Την προαναφερθείσα διαφήμιση εδώ.


7. Μέγα ξενοδοχείον η Παλμύρα

Πέτρινο διώροφο ξενοδοχείο μεγάλης έκτασης - πιθανώς το μεγαλύτερο της περιοχής. Βρισκόταν στην άκρη της κεντρικής παραλίας, κάπου μάλλον κοντά στο ποτάμι και ο όγκος του διακρίνεται εντυπωσιακός στις γενικές λήψεις. Λοιπά στοιχεία δεν υπάρχουν.

Αξιόλογα στοιχεία:
Αέτωμα και υπερκείμενο τοιχίο επιγραφής στην πρόσοψη, δύο σοφίτες κεντρικά στη στέγη, ακροκέραμα, εξαιρετική εμφανής λιθοδομή, πολλαπλές καμινάδες (προφανώς τζάκια σε κάθε δωμάτιο). Η μονώροφη κατασκευή στην πλευρά της παραλίας μάλλον ήταν μεταγενέστερη προσθήκη,  καθώς διακρίνεται ότι η οροφή της δεν είναι βεράντα και τα παράθυρα εκεί έχουν κάγκελα.

8. Άγνωστο Ξενοδοχείο με περίπτερο στη στέγη

Σε πολλές φωτογραφίες της περιοχής ανάμεσα στο ξενοδοχείο Παλλάς και τους σημερινούς καταρράκτες διακρίνεται ένα κτίριο, που κεντρικά στη στέγη είχε "περίπτερο". Κανένα κτίριο με περίπτερο στο κέντρο της σκεπής δε σώζεται σήμερα. Η χρονολόγηση είναι μη αξιόπιστη από τις χρονολογήσεις των φωτογραφιών. Υπάρχουν φώτος ίδιων χρονολογιών προ σεισμών που και υπάρχει και δεν υπάρχει. Πιθανότατα επλήγη το 1928 καθώς δε διακρίνεται σε φωτογραφία της δεκαετίας '30, ενώ σε φωτογραφία του 1940 διακρίνεται γιαπί πολυκατοικίας στη θέση του.

Ο σταθμός του τραίνου

Μυστήριο παραμένει ο σταθμός της παλιάς γραμμής (που από το Ισθμό κατέληγε ειδικά στο Λουτράκι) και ίσως να ήταν σημαντικό κτίσμα της εποχής. Ο σημερινός σταθμός είναι ένα τελείως αλλοιωμένο κτίριο που φαίνεται νέο, με κάποια μη πειστικά παλιά στοιχεία (καφέ εστιατόριο).

Φωτογραφικό Υλικό

Περιοχή σημερινών καταρρακτών το 1916.

Περιοχή σημερινών καταρρακτών κατ' εκτιμηση μεταξύ 1918 - 1925

Περιοχή σημερινών καταρρακτών κατ' εκτίμηση γύρω στο 1920.

Περιοχή σημερινών καταρρακτών τη δεκαετία του 1920.

Παραλία κέντρου τη δεκαετία του 1920.

Η τριγωνική πλατεία στην κεντρική οδό το 1910.

Στην κεντρική οδό το 1910.

Το περίπτερο της ιαματικής πηγής το 1924.

Το περίπτερο της ιαματικής πηγής τη δεκαετία του 1920.

Η νεόκτιστη τότε Κρατική Πηγή τη δεκαετία 1930. Το στρογγυλό τμήμα που στεγάζει την πηγή.

Η νεόκτιστη τότε Κρατική Πηγή το 1935. Το τμήμα των λουτήρων.

Κρατική πηγή, απο το εσωτερικό του στρογγυλού τμήματος, που στεγάζει την πηγή, 1948 και 1960. Ανύπαρκτες οι διαφορές με το σήμερα.

Τα νέα βασιλικά λουτρά, το βορειότερο κτίσμα τη δεκαετία του 1920.

Τα νέα βασιλικά λουτρά, το νοτιότερο κτίσμα 1915 - 1920.

Τα νέα βασιλικά λουτρά, κεραμοσκεπές και πύργος το 1915.

Το ξενοδοχείο Παλλάς, τη δεκαετία του 1930, σχετικά νέο ακόμα και μετά το σεισμό του 1928.

Το ξενοδοχείο Παλλάς σήμερα, με το μοναδικό εσωτερικό του.

Μέγα Ξενοδοχείον Αι Πηγαί. Η πρόσοψη επί της κενρτικής οδού τη δεκαετία του 1910.

Μέγα Ξενοδοχείον Αι Πηγαί. Παράκτια όψη το 1923.

Μέγα Ξενοδοχείον Αι Πηγαί. Παιδιά χαιρετούν καράβι το 1914.

Το παλιό, πρώτο καζίνο του Λουτρακίου και της ελεύθερης Ελλάδος τη δεκαετία του 1920.

Μέγα Ξενοδοχείον η Παλμύρα γύρω στο 1910.

Μέγα Ξενοδοχείον η Ακτή και η κεντρική οδός το 1924.

Πηγή Καραντάνη, δεκαετία 1920.

Στιγμιότυπα ανθρώπων  (1940 & 1904).

Η θέση Πευκάκι μετά τους καταρράκτες το 1926, όπου σήμερα υπάρχει ένας από τους πιό αγαπημένους και γνωστούς χώρους διασκέδασης - εστίασης της Κορινθίας.

Δεκαετία '60, τα πρώτα σύγχρονα ξενοδοχεία έχουν ήδη αρχίσει να κτίζονται, παρά τις άμαξες και τα ποδήλατα...