Σαν ήμουν μαθητής της 2ας γυμνασίου, προκειμένου η φιλόλογος να μας πείσει για τη σπουδαιότητα της ομηρικής γλώσσας, μας ανέφερε τρία απλά παραδείγματα αγγλικών λέξεων που είχαν ελληνική ρίζα.
Τρεις πασίγνωστες λέξεις, που το απαίδευτο ακόμη μυαλό μας, δεν θα μπορούσε να γνωρίζει. Οι λέξεις ειπώθηκαν, το μάθημα συνεχίστηκε, το κουδούνι ακούστηκε, πανζουρλισμός για το διάλειμμα και την μπαγιάτικη ξαναζεσταμένη τυρόπιτα του κυλικείου και το πεντάλεπτο που είχε χρειαστεί για να μας κάνει να εκτιμήσουμε λίγο παραπάνω τον Όμηρο, πέρασε στη σχολική λήθη, επιβεβλημένη από τα μαθήματα που ακολουθούσαν στο βασανιστικό επτάωρο σχολικό πρόγραμμα.
Ίσως όχι εντελώς. Κατά καιρούς, η φωνή της καθηγήτριας και οι τρεις λέξεις της έκαναν σποραδικές εμφανίσεις, ειδικά την ώρα που ανοίγαμε ένοχα το λυσάριο, όταν σκοντάφταμε σε ακατανόητες λέξεις μιας πολύ μακρινής εποχής. Χαμένοι και εκνευρισμένοι μέσα στη δίνη των εξετάσεων, πανελληνίων ή ενδοσχολικών, το διακύβευμα παρέμενε πάντα το ίδιο· αν μια γλώσσα θεωρείται νεκρή, πώς μπορούν οι λέξεις της να είναι τόσο ζωντανές; Και όχι μόνο ζωντανές, αλλά να κάνουν και παγκόσμια καριέρα; Πριν μας απαντήσουν οι πιο ειδικοί επί του θέματος, ας δούμε εμείς 10 λέξεις που έφυγαν από την πατρική αγκαλιά και αναζήτησαν αλλού στέγη, και θαρρώ πως τα κατάφεραν μια χαρά.
Turbo
Και ποιος δεν την ξέρει αυτήν τη μικρή λεξούλα; Από τις ηλεκτρικές σκούπες μέχρι τα αγωνιστικά αυτοκίνητα, το turbo έχει χαρακτηρίσει την απόδοση πληθώρας συσκευών και κινητήρων. Κι όμως, προέρχεται από την αρχαία ελληνική τύρβη που σημαίνει την κυκλική και ταραχώδη κίνηση. Εύκολα μπορεί να καταλάβει κάποιος για ποιον λόγο καθιερώθηκε στα αγγλικά. Επικουρικά, Τύρβη ήταν και μια τοπική θρησκευτική εορτή προς τιμή του Διονύσου που περιελάμβανε έναν διθυραμβικό χορό.
Yes
Και αγγλικά να μη γνωρίζει κάποιος, το «yes» σίγουρα το ξέρει. Αυτό που ίσως δεν γνωρίζει είναι ότι προέρχεται από αρχαιοελληνικό μόριο «γε» που έχει μεγάλο σημασιολογικό εύρος, μέσα σε αυτό και το «βεβαίως». Το «γε» δίνει έμφαση στη λέξη που συνοδεύει και το συναντάμε συχνότατα στην ελληνιστική περίοδο.
Sponsor
Γνωστότατη σε όλους μας, με μερικούς εξ ημών να θεωρούν ότι ο σπόνσορας πρόκειται για ελληνοποιημένη λέξη της αντίστοιχης αγγλικής. Δεν θα είχαν και εντελώς άδικο, αν η λέξη δεν προερχόταν από το ρήμα σπένδω και το ομόρριζο σπονδή που σημαίνουν «προσφέρω» και «προσφορά» αντίστοιχα. Αλήθεια, πόσες φορές δεν πέσαμε πάνω στη λέξη «σπονδή» στα μαθητικά μας χρόνια;
Pause
Λέξη που προέρχεται από την ελληνική παῦσις και σημαίνει το «σταμάτημα». Η αγγλική λέξη διατήρησε αρκετά την ηχητική απόδοση της αντίστοιχης ελληνικής.
Carat
Η μονάδα μέτρησης των πολύτιμων λίθων έχει πιθανότατα ελληνική καταγωγή, καθώς προέρχεται από τη λέξη κεράτιον που κυριολεκτικά σημαίνει το μικρό κέρατο παράλληλα όμως ήταν και η μονάδα μέτρησης για αντικείμενα μικρού βάρους (το 1/3 του οβολού). Αληθινό διαμάντι η ανακάλυψή της!
Kiss
Η ετυμολογική της ιστορία είναι μάλλον περιπετειώδης και οι γλωσσολόγοι ερίζουν για το κατά πόσο η αγγλική λέξη kiss προέρχεται από το αρχαιοελληνικό ρηματικό τύπο κυνέω (μελλ. κῦσω) που σημαίνει «φιλώ». Χωρίς να θέλουμε να μπούμε σε ξένα χωράφια, υπάρχουν μελετητές που υποστηρίζουν ότι υπήρχε η κοινή ινδο-ευρωπαϊκή ρίζα Ku, την οποία οι λατινογενείς γλώσσες -και κατ’ επέκταση η αγγλική- χρησιμοποίησαν ως βάση για τις δικές τους λέξεις. Η θεωρία στηρίζεται στο γεγονός ότι η σημασία του φιλιού ήταν πρωτεύουσας θρησκευτικής σημασίας στη λατρεία όλων των λαών, εξ ου και η κοινή ρίζα.
Disaster
Aς βάλουμε και την αστρολογία στο παιχνίδι των λέξων. Η αγγλική λέξη για την «καταστροφή» προέρχεται από τον συνδυασμό των λέξεων dis (λατ.) και ἀστήρ και έχει την έννοια της αναποδιάς που προέρχεται από τη δυσμενή θέση ενός πλανήτη.
Ajax
Την ξέρετε, είτε είστε νοικοκύρης είτε λάτρης του αγγλικού ποδοσφαίρου. Η λέξη προέρχεται από την ελληνική Αἴᾱς, τον μυθικό ήρωα του Τρωικού Πολέμου. Κι αν μπορούμε να καταλάβουμε γιατί μια ποδοσφαιρική ομάδα πήρε το όνομά της από έναν ήρωα, απορία προκαλεί η επιλογή του για να ονομαστεί ένα απορρυπαντικό.
Μarmalade
Με τόσο διάβασμα ίσως και να πεινάσατε οπότε, γιατί να μη βάλουμε στο άρθρο μας μια λαχταριστή λέξη; Η γνωστή σε όλους μας «μαρμελάδα», έλκει την καταγωγή της από το λατινικό «melimelum», το οποίο προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις μέλι και μῆλον (δωρ. μᾶλον), που σημαίνει το «μήλο», αν και είχε ευρύτερη σημασία, καθώς σήμαινε γενικά τα φρούτα, ειδικά τα εξωτικά. Το οξύ που χρησιμοποιήθηκε για τη διατήρηση των φρούτων τον 18ο αιώνα προερχόταν από άγουρα μήλα. Κάνατε τη σύνδεση;
Mentor
Δεν θέλει μετάφραση στα ελληνικά, όλοι γνωρίζουμε τη σημασία του μέντορα. Αυτό που ίσως δεν θυμόμαστε είναι ότι ο Μέντωρ ήταν φίλος του Οδυσσέα και σύμβουλος του Τηλέμαχου όπως διαβάζουμε στην «Οδύσσεια» του Ομήρου. Με αυτήν τη σημασία, του σοφού ανθρώπου, κάνει πλέον διεθνή καριέρα.
Μπορεί και να τις ξέρατε, μπορεί και όχι. Ίσως διαφωνείτε, καθώς τέτοιες λίστες δεν γίνονται αποδεκτές από όλους, ίσως όμως και να συμφωνείτε. Όποια και να είναι η δική σας θέση, το ταξίδι της γλώσσας μέσα στον χρόνο και γύρω από τον κόσμο είναι πάντα συναρπαστικό και μας μαθαίνει ότι οι γλώσσες δεν είναι απαραίτητο να… χωρίζουν τους λαούς.
Πηγή: thedailyowl.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου