Το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησιίας, με τους περιορισμούς και τις εξαιρέσεις του

 

Το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησιίας, με τους περιορισμούς και τις εξαιρέσεις του Δικηγορικό Γραφείο Γράφει Γαβριήλ Λαζάρου Δημοσιεύτηκε

Το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησιίας, με τους περιορισμούς και τις εξαιρέσεις τουΑντιγραφή Link Η πνευματική ιδιοκτησία στοχεύει στην προστασία του δημιουργού αλλά και στην ανταμοιβή του για την προσπάθεια που κατέβαλε, ενώ συνάμα αποτελεί και τρόπο προάσπισης της πολιτιστικής ανάπτυξης και κουλτούρας κάθε χώρας. Επιπλέον, η πνευματική ιδιοκτησία λόγω του οικονομικού στοιχείου που τη διακατέχει, μπορεί να συνεισφέρει ακόμα και στο εισόδημα μιας χώρας. Έτσι, διακρίνουμε τη διαμόρφωση δύο συστημάτων της πνευματικής ιδιοκτησίας : (α) το ευρωπαϊκό - ηπειρωτικό, αναφερόμενο στο δημιουργό- φυσικό πρόσωπο, δηλαδή αυτόν που δημιούργησε το έργο και η προστασία του προέρχεται από το φυσικό δίκαιο και αποτυπώνεται στην Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων. (β) το σύστημα copyright, που έχει χαρακτήρα περιουσιακό- οικονομικό και έχει θεμέλιο το δικαίωμα του δικαιούχου να απαγορεύει την αντιγραφή του έργου του. Το αποτέλεσμα του προσωπικού του μόχθου εδώ προστατεύεται στο μέτρο που μπορεί να είναι αντικείμενο επικερδούς εκμετάλλευσης. Η εμφάνιση της πνευματικής ιδιοκτησίας κάνει τα πρώτα της βήματα στην εποχή του Γουτεμβέργιου με την ανακάλυψη της τυπογραφίας. Η τεχνολογική πρόοδος θα λέγαμε πως ώθησε στην ανάγκη θέσπισης του εν λόγω δικαίου, η φωτογραφία και η κινηματογραφία ανέδειξαν νέες μορφές έργων ενώ το ραδιόφωνο, ο φωνόγραφος και η τηλεόραση οδήγησαν σε νέους τρόπους διάδοσης των ανθρώπινων δημιουργημάτων. Τέλος, με τη διάδοση και την ένταξη του προσωπικού υπολογιστή στην καθημερινότητά μας, έχουν ενταχθεί στο χώρο πνευματικής ιδιοκτησίας τα προγράμματα υπολογιστών και οι βάσεις δεδομένων, με τους προβληματισμούς να περιστρέφονται τώρα γύρω από την κοινωνία των πληροφοριών και την ψηφιακή τεχνολογία. Άξια αναφοράς είναι και η διάκριση πάνω στη διανοητική και πνευματική ιδιοκτησία, με την πρώτη να περιλαμβάνει τόσο την πνευματική ιδιοκτησία και τα συγγενικά δικαιώματα όσο και τη βιομηχανική ιδιοκτησία, δηλαδή εμφανίζεται να καλύπτει όλες τις κατηγορίες των άυλων αγαθών, σε αντίθεση με την πνευματική ιδιοκτησία που καλύπτει μόνο τα δικαιώματα του δημιουργού πάνω στο έργο. Στο σημείο αυτό θα γίνει αναφορά των περιορισμών και εξαιρέσεων που περιγράφονται στο Νόμο 2121/1993 και συγκεκριμένα στα άρθρα 18 και 28Γ αλλά και στα είδη που χωρίζονται μέχρι και την πρόσφατη επικαιροποίηση του νόμου με το ΦΕΚ Α’248/13.12.2020, οι οποίοι διακρίνονται στους εξής: Αναπαραγωγή για Ιδιωτική Χρήση Παράθεση Αποσπασμάτων Αναπαραγωγή σε σχολικά βιβλία και ανθολογίες Αναπαραγωγή για διδασκαλία Αναπαραγωγή από βιβλιοθήκες και αρχεία Αναπαραγωγή κινηματογραφικών έργων Αναπαραγωγή για σκοπούς δικαστικούς και διοικητικούς Χρήση για λόγους ενημέρωσης Χρήση εικόνων με έργα σε δημόσιους χώρους Δημόσια παράσταση ή εκτέλεση σε ειδικές περιστάσεις Έκθεση και αναπαραγωγή εικαστικών έργων Αναπαραγωγή προς όφελος τυφλών και κωφαλάλων Προσωρινές πράξεις αναπαραγωγής Οι περιορισμοί μπορούν να κατηγοριοποιηθούν με βάση τα αίτια στα οποία έχουν στηριχθεί και δομηθεί. Συγκεκριμένα, μπορούν να είναι περιορισμοί που υπάρχουν γιατί δεν θα ήταν πρακτικό να διεκδικούνται δικαιώματα για τις συγκεκριμένες χρήσεις, όπως είναι η ιδιωτική αναπαραγωγή ή χρήση εικόνων με έργα σε δημόσιους χώρους. Επιπρόσθετα, μπορεί να κατέχουν σημαντικό κοινωνικό ρόλο, όπως είναι η αναπαραγωγή για όφελος τυφλών και κωφαλάλων, η χρήση που αποσκοπεί σε ενημέρωση αλλά και η αναπαραγωγή για δικαστικούς λόγους. Επιπλέον, μπορεί να γίνεται λόγος για περιορισμούς που έχουν ως στόχο, μέσω της εκπαίδευσης, την δημιουργία νέων έργων στηριζόμενων σε ήδη προϋπάρχοντα, με την παράθεση αποσπασμάτων, αναπαραγωγή σε βιβλία προς όφελος των εκπαιδευόμενων και κάθε τρόπο προώθησης της διδασκαλίας. Επίσης, συναντούμε περιορισμούς που επιτρέπουν τη διατήρηση των έργων, όπως αυτοί της αναπαραγωγής από κάποιο αρχείο ή βιβλιοθήκη. Τέλος, μπορεί να είναι περιορισμοί που σχετίζονται με τη φύση του έργου και στοχεύουν στην πώλησή του μέσα από παρουσίαση στο κοινό, όπως για παράδειγμα των εκθέσεων εικαστικών έργων που γίνεται με σκοπό την πώλησή του κατόπιν παρουσίασής του στο κοινό. Εν συνεχεία πραγματώνεται μια περαιτέρω ανάλυση στα κομμάτια των περιορισμών και στο ποιες μπορεί να είναι οι βασικές τους αρχές. Ο νόμος για την πνευματική ιδιοκτησία προκειμένου να μπορούν να τελεστούν με ορθότητα και σύνεση κοινωνικά και οικονομικά σημαντικές ενέργειες, επιτρέπει την τέλεσή τους χωρίς προηγούμενη αδειοδότηση του δικαιούχο των πνευματικών δικαιωμάτων. Οι περιορισμού σε άλλα συστήματα προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας συναντώνται ως fair use (στις ΗΠΑ) ή στο fair dealing (στο Ηνωμένο Βασίλειο) όπου και εφαρμόζεται το κοινό δίκαιο με χαρακτήρα ανοιχτού συστήματος. Έτσι αναφορά γίνεται στο περιουσιακό δικαίωμα και εξασφαλίζεται η χρήση του έργου χωρίς την καταβολή κάποιου τέλους με την τήρηση βέβαια των απαραίτητων προϋποθέσεων εκ του νόμου. Βέβαια, το ηθικό δικαίωμα του δημιουργού παραμένει ανεπηρέαστο και ανέπαφο από την εφαρμογή τους. Μάλιστα στο άρθρο 28Γ περιέχεται η γενική αρχή που εφαρμόζεται κατά την ερμηνεία των περιορισμών. Σύμφωνα με τη γενική αυτή ρήτρα, γνωστή ως ο κανόνας των τριών σταδίων , οι περιορισμοί πρέπει να τηρούν τις ακόλουθες προϋποθέσεις: να εφαρμόζονται μόνο σε ειδικές περιπτώσεις οι περιπτώσεις αυτές δεν πρέπει να αντίκεινται στην κανονική εκμετάλλευση του έργου ή άλλου προστατευόμενου αντικειμένου να μη θίγουν αδικαιολόγητα τα συμφέροντα του δικαιούχου Οι περιορισμοί των άρθρων 18 έως 28Γ είναι συγκεκριμένοι και εμπεριστατωμένοι. Προκειμένου να εξεταστεί αν στην εκάστοτε περίπτωση που τελείται, χρειάζεται ή όχι να δοθεί έγκριση από τον δικαιούχο, πρέπει να ερευνηθεί ποιοι είναι οι όροι και προϋποθέσεις εφαρμογής των διατάξεων για τον εκάστοτε περιορισμό. Οι όροι έχουν να κάνουν με τις ακόλουθες παραμέτρους: με ποια εξουσία του δικαιούχου σχετίζεται η πράξη που τελείται (π.χ αναπαραγωγή ή διάθεση στο κοινό). το λόγο που τελείται η πράξη αυτή (π.χ εκπαιδευτικός ή ενημερωτικός χαρακτήρας). πρόσωπο που τελεί την πράξη (π.χ εκπαιδευτικός, πρόσωπο για ιδιωτική χρήση). μέρος τέλεσης της πράξη (π.χ εκπαιδευτικό ίδρυμα, μέσω διαδικτύου). είδος του έργου αναφοράς (π.χ πρόκειται για εικαστικό ή για έργο λόγου όπως ένα βιβλίο). άλλου είδους προϋποθέσεις (π.χ αν έχουμε να κάνουμε με νόμιμη δημοσίευση ή με απλή αναφορά στο έργο που βασίζεται για το οποίο θα χρειαστεί σχετική αδειοδότηση). Συμπερασματικά, η πνευματική ιδιοκτησία αλληλοσυνδέεται με πολλές καθημερινές ενέργειες και οι περιορισμοί της μπορεί να καταπατούνται καθημερινά από τον καθένα. Ακόμα και μια απλή χρήση, ανάγνωση, αποθήκευση ενός κειμένου, το οποίο διατίθεται δωρεάν και διατηρούμε αντίγραφό του στον προσωπικό υπολογιστή μας, μπορεί να είναι μια παράνομη ενέργεια. Επομένως οφείλει να υπάρξει καλύτερη διαρρύθμιση των μέσων και τρόπων πληροφόρησης του κόσμου αλλά και σαφώς να προωθηθούν ευνοϊκότεροι τρόποι παροχής όλου αυτού του όγκου προς το κοινό, ώστε να διασφαλιστεί η εξάλειψη της παρανομίας που επικρατεί κυρίως με τα σύγχρονα μέσα, στα οποία η διάδοση και αναπαραγωγή γίνεται ακόμα πιο εύκολη. Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να απευθυνθείτε στους συνεργάτες του γραφείου μας.