Είναι οι «σκοτεινοί αιώνες» της γραφής στο Αιγαίο παραμυθάκι;

 

Σε μια οποιαδήποτε έκφραση της Φοινικικης θεωρίας για την καταγωγή του αλφαβήτου, βλέπουμε την σταθερή παράμετρο ότι η γραφή χάθηκε στο Αιγαίο κατά τους «σκοτεινούς χρόνους» που ακολούθησαν την κατάρρευση της Μυκηναϊκής αυτοκρατορίας, κοινοπολιτείας, εποχής ή όπως αλλιώς θέλετε να την πείτε, στις ταραχές εν ολίγοις που ακολούθησαν τον Τρωικό πόλεμο. Αυτό βεβαιως ως θεωρία δεν είχε την ίδια μορφή πάντα. Μέχρι την αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β από τον Michael Ventris η ιδέα  ήταν οτι οι Έλληνες κατέβηκαν από κάποια μυθική πατρίδα, αγράμματοι εισβολείς και κατέκτησαν τον τόπο. Ωστόσο, μετά την αποκρυπτογράφηση και παρά κάποιες λυσσαλέες πλην απονενοημένες προσπάθειες να αποδειχθεί εσφαλμένη, αυτό δε θα μπορούσε να στέκει. Οι Έλληνες έγραφαν σίγουρα ελληνικά από τον 15ο αιώνα και μετά, στα πλαίσια ενός γηγενούς πολιτισμού που ακουμπάει μετά βεβαιότητος την 3η χιλιετία πΧ.

Έτσι η θεωρία τροποποιήθηκε, στο ίδιο μοτίβο της αγραμματοσύνης των γηγενών, αλλά με την εισαγωγή μιας «σκοτεινής περιόδου» κατά την οποία οι Έλληνες ξέχασαν να γράφουν. Είναι απορίας άξιον πώς κάτι που είναι τόσο εμφανώς εσφαλμένο, διαδίδεται ως τάχαμου επιστημονική αλήθεια. Η αλήθεια είναι ότι την κατάρρευση της εποχής του χαλκού, ακολούθησε μια περίοδος δραστικής μειώσεως πληθυσμών και αποπτωχυνσεως του υλικού πολιτισμού σε όλη τη Μεσόγειο. Και επίσης αλήθεια, ότι εξ εμπειρίας, κάθε φορά που ακούω «σκοτεινοί χρόνοι» είμαι έτοιμος να διαβάσω παπατζιλίκια. Για παράδειγμα, οι αντίστοιχοι «σκοτεινοί χρόνοι» την πρώτη μΧ χιλιετία έχουν χρησιμοποιηθεί απο καποιους που προσπαθούν να μας πείσουν όπως ο Φαλμεράϋερ ή οι πανσλαυϊστές, ότι ο Ελλαδικός χώρος εκσλαυΐστηκε πλήρως και χρειάστηκε αργότερα να επανελληνιστεί. Αν διακρίνετε ομοιότητες, καλά κάνετε, πρόκειται περί φτηνών ιδεολογήματων εξωγενούς προσελεύσεως με εγχώριους οπαδούς και σαφή πολιτική σκοπιμότητα.

Ας δούμε όμως τα γεγονότα. Γνωρίζουμε οτι η Γραμμική Β γράφεται συνεχώς κι έχουμε ευρήματα, κυρίως τυχαία από ανακτορικά αρχεία όπου πήλινες πινακίδες ψήθηκαν κατα τη διάρκεια πυρκαϊών,  από περίπου το 1500 έως την κατάρρευση του Μυκηναϊκού πολιτισμού τον 12ο αιώνα, όποτε και κατά την τρέχουσα θεωρία, η γραφή εξαφανίστηκε μαζί με την παρακμή των μυκηναϊκών ανακτόρων. Μετά έχουμε έλλειψη αρχαιολογικών ευρημάτων γραφής στον Ελλαδικό χώρο έως τον 8ο αιώνα όταν και συναντάμε τις πρώτες αλφαβητικές επιγραφές. Οπότε, λενε οι φοινικιστές, έχουμε 4 «σκοτεινούς αιώνες» κατά τους οποίους οι Έλληνες ξέχασαν να γράφουν.

Ήταν όμως έτσι; Αν εξετάσουμε τον ελληνικό χώρο περιλαμβάνοντας την Κύπρο, σε καμία περίπτωση. Βλέπετε λίγο μετά, τον 11ο αιώνα, έχουμε στην Κύπρο ξεκάθαρα ευρήματα που γράφουν Ελληνικά σε συλλαβική γραφή, για να αναφερθώ στον περίφημο οβελό του Οφέλτα. Συνεχίζουν μάλιστα οι Έλληνες της Κύπρου να γράφουν σε αυτη την ίδια γραφή, αδελφή της Γραμμικής Β και γνωστή ως Γραμμική Γ ή Κυπριακό συλλαβάριο, έως… τους Ελληνιστικούς χρόνους, για πολλούς αιώνες ταυτόχρονα με την αλφαβητική γραφή. Πώς είναι δυνατόν λοιπόν να μιλάμε για «σκοτεινούς αιώνες» κατά τους οποίους οι Έλληνες ξέχασαν να γράφουν; Είναι γεγονός ότι και στην Κύπρο υπάρχει ένα διάστημα ανάμεσα στα πρώτα ευρήματα στο Κυπριακό συλλαβάριο και το πιο εκτεταμένο σώμα των επιγραφών μετά τον 8ο αιώνα, αλλά τι να υποθέσουμε; Ότι ξέχασαν να γράφουν και μετά ως δια μαγείας ξαναθυμήθηκαν μια πολύπλοκη συλλαβική γραφή; Ή πολύ απλούστερα ότι επειδη έγραφαν σε φθαρτά υλικά, δεν διασώθηκαν -και δε θα μπορούσαν να έχουν διασωθεί- ως τις μέρες μας; Το ίδιο που κατά την ταπεινή μου γνώμη ισχύει και για τη Γραμμική Β που επέζησε πολύ μετά από όταν υποτίθεται «εξαφανίστηκε». Στην εικόνα 1 βλέπουμε σχηματικώς την κατανομή των αρχαιολογικών ευρημάτων σε Ελληνική γλώσσα στα τρία συστήματα γραφής.

Εικόνα 1. Χρονολογική κατανομή αρχαιολογικών ευρημάτων σε Ελληνική γλώσσα στα τρία συστήματα γραφής, Γραμμική Β, Γραμμική Γ (Κυπριακό συλλαβάριο) και αλφάβητο (ή Γραμμική Δ). Ενώ μπορούμε να υποθέσουμε μετά βεβαιότητος ότι υπήρχαν έγγραφα πέραν των ευρημάτων, ακόμα και μόνο με τα ευρήματα, δεν υπάρχει καμία διακοπή στη γραφή Ελληνικών από τον 15ο αιώνα τουλαχιστον εως σήμερα.

Δεν υπάρχει καμία απολύτως αμφιβολία ότι και αυτή η υπόθεση της φοινικικής θεωρίας είναι απολύτως και εμφανέστατα ψευδής, ένα παραμυθάκι δίχως δράκο, κάτι που με τη σειρά του ενισχύει την Αιγαιακή θεωρία καταγωγής του αλφαβήτου. Ο Ελληνικός κόσμος δεν έχασε ποτέ την γνώση της γραφής, όπως αποδεικνύει η συνεχής χρήση της Γραμμικής Γ από τη 2η πΧ χιλιετία έως τους Ελληνιστικούς χρόνους. Αυτό φαίνεται περαιτέρω από τη χρήση σε τοπικά αλφάβητα συμβόλων της Γραμμικής Β συγγενικών, αλλά διαφορετικών, από τα κοινά αλφαβητικά, κάτι που όμως είναι υλικό για άλλο κεφάλαιο. Είναι λοιπόν ντροπή να αναπαράγεται το παραμυθάκι ότι οι Έλληνες ξέχασαν να γράφουν και έπρεπε να τους διδάξουν κάποιοι άλλοι τη στιγμή που τα αρχαιολογικά δεδομένα δείχνουν ότι τα Ελληνικά δε σταμάτησαν να γράφονται στους «σκοτεινούς χρόνους». Και πραγματικά απορώ πώς κάποιοι συνεχίζουν να αναπαράγουν και αυτή τη σαχλαμάρα, χωρίς περίσκεψιν, χωρίς αιδώ. 

 Γράφει ο Κοσμάς Θεωδορίδης.

Λιμένι, Ιούλιος 2022