O Καραγκιόζης,,,,,,,,

Γράφτηκε από την  Ντίνα Νικολάκη

«Το παιδί παίζει απ΄ τη στιγμή σχεδόν που θ' ανοίξει τα μάτια του», γράφει ο Aragon. «Δεν αναρωτιέται αν το παιχνίδι είναι άσκοπο, όπως δεν αναρωτιέται και για τη σκέψη. Γιατί το παιχνίδι είναι μια μορφή της σκέψης, υπάρχει μάλιστα μια στιγμή που είναι όλη κι όλη η σκέψη. Στο παιχνίδι, το παιδί φέρνει τη ζωή στα μέτρα του, στην αρχή μονάχο του, πιο έπειτα με τους συνομήλικούς του. Το παιχνίδι του ενήλικου διαφέρει από τα  παιδικά παιχνίδια, όπως διαφέρει η ώριμη ηλικία από την παιδική, αυτό είναι όλο!!.» Έχουμε τη τύχη σα λαός, να διαθέτουμε αυτό το αδιάλειπτο παιχνίδι, τον Καραγκιόζη, για κάθε ηλικία και για κάθε περίσταση...

Πού γεννήθηκε ο Καραγκιόζης; Από πού ξεκίνησε; Ο Τούρκος θεατρολόγος Μεντίν Αντ τοποθετεί την πρώτη παράσταση Καραγκιόζη στην Αίγυπτο. Εκεί, είδαν οι Τούρκοι για πρώτη φορά Καραγκιόζη, το 1517, και αποφάσισαν να τον εισαγάγουν και να τον βαπτίσουν συμπατριώτη τους. Με την τεράστια οικονομική του δύναμη, ο σουλτάνος έφερε στην Κωνσταντινούπολη τους διασημότερους Αιγύπτιους καραγκιοζοπαίχτες. Στην ίδια πόλη, έμενε μια πανσπερμία λαών, θρησκειών και εθνοτήτων, από Έλληνες και Εβραίους μέχρι Αρμένηδες και Σλάβους. Στην αρχή, είχε θρησκευτικό χαρακτήρα και τα θέματά του ήταν ηθικοδιδακτικά.

Τον 16° αιώνα, είναι πλατιά διαδεδομένο στην Οθωμανική αυτοκρατορία κι αποτελεί τη μόνη θεατρική λύση αφού η μουσουλμανική θρησκεία απαγορεύει το θέατρο με ανθρώπους ή και την απλή ανθρώπινη αναπαράσταση. Το κοινό του αποτελείται αποκλειστικά από άντρες εκτός από τις περιπτώσεις που η παράσταση γίνεται σε σπίτι, όπου επιτρέπεται η παρακολούθηση και στις γυναίκες. Ο τούρκικος Καραγκιόζης ήταν βωμολόχος. Πιστεύεται ότι διέθεται ένα τεράστιο φαλλό που οι Έλληνες αντικατέστησαν με το μακρύ του χέρι για λόγους ευπρέπειας. Θρύλοι βέβαια για την υπόσταση του Καραγκιόζη υπάρχουν πολλοί. Θα αναφέρω δύο από αυτούς.

Ο 1^ος θρύλος, κατά την Τούρκικη παράδοση λέει, πως ο Χατζηαβάτης και ο Καραγκιόζης συμμετείχαν στην κατασκευή ενός τζαμιού για τον σουλτάνο Ορχάν (1326 — 1359), ο πρώτος ως επιστάτης και ο δεύτερος ως εργάτης. Οι διάλογοι των δύο ανδρών ήταν τόσο διασκεδαστικοί ώστε οι υπόλοιποι εργάτες σταματούσαν την εργασία τους και τους παρακολουθούσαν. Όταν ο σουλτάνος πληροφορήθηκε την καθυστέρηση των εργασιών, διέταξε το θάνατο του Καραγκιόζη και του Χατζηαβάτη. Αργότερα, μετάνιωσε για την πράξη του και ο Σεΐχ Κιουστερί δημιούργησε τις φιγούρες των δύο ηρώων με σκοπό να παρηγορήσει τον σουλτάνο. Σήμερα, στην Προύσα, υπάρχει ένα μνημείο (τάφος) του Καραγκιόζη και του Χατζηαβάτη.

Ο 2^ος θρύλος για τον Καραγκιόζη αναφέρεται στην ιστορία ενός Έλληνα από την Ύδρα, του Γ. Μαυρομάτη και τοποθετείται χρονολογικά περίπου τον 18^ο αιώνα. Ο Μαυρομάτης, λέγεται ότι ήλθε στην Τουρκία από την Κίνα με το θέατρο σκιών του. Αποφασίζοντας να εγκατασταθεί πλέον μόνιμα στην Πόλη, προσάρμοσε τόσο τη ζωή του όσο και το θέατρό του στα ήθη των Τούρκων. Έτσι, ονόμασε τον πρωταγωνιστή του Καραγκιόζ, προέκταση στα ελληνικά Καραγκιόζης, που στα τούρκικα σημαίνει μαυρομάτης. Ο Μαυρομάτης πέθανε στην Τουρκία και πληροφορίες αναφέρουν ότι είχε βοηθό του τον Γιάννη Μπράχαλη, τον πρώτο καλλιτέχνη του είδους που έφερε τον Καραγκιόζη στην Ελλάδα.

H UNESCO το 2010 συνεδρίασε στο Αμπού Ντάμπι για το θέμα της υπηκοότητας του Καραγκιόζη. Κατέληξε, με παρούσες σ' εκείνη τη συνεδρίαση έξι χώρες: Τουρκία, Εσθονία, Μεξικό, Βόρεια Κορέα, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Κένυα... και με βάση την εισήγηση του υπουργείου Πολιτισμού της Τουρκίας, όπου υποστήριζε πως τόσο ο Καραγκιόζης όσο και ο Χατζηαβάτης είναι Τούρκοι, να παραχωρήσει κατ'  αποκλειστικότητα την τουρκική υπηκοότητα στον Καραγκιόζη.