Ἀφορμὴ νὰ γράψω τὴ μελέτη μου, στάθηκε ἡ ἀντίδραση καὶ ἡ δυσφορία πολλῶν ἱερωμένων, γιὰ τ᾿ ἀρχαῖα ὀνόματα, ποὺ δίνονται πολὺ σπάνια στὰ παιδιά μας.
Ἀπὸ προσωπική μου ἐμπειρία καὶ ἀπὸ γνωστούς, ἔχω μαρτυρίες γι᾿ αὐτὴ τὴν ἄρνηση, ποὺ ἐκδηλώνεται κατὰ τὴν ὥρα τοῦ βαφτίσματος. Ἐπίσης ἀρκετὰ μικρὰ κείμενα ἔχουν παρουσιαστεῖ, ὅλα αὐτὰ τὰ χρόνια στὸν ἡμερήσιο καὶ περιοδικὸ τύπο, ποὺ σχολιάζουν τέτοιες ἀρνητικὲς θέσεις. Ἔτσι φτάσαμε σήμερα στὸ σημεῖο, νὰ σπανίζουν τ᾿ ἀρχαῖα ὀνόματα ἢ ν᾿ ἀκούγονται παράξενα. Φτάσαμε στὸ σημεῖο ν᾿ ἀρνηθοῦμε τὴν ἀρχαία μας παράδοση, ὡς πρὸς τὴν ὀνοματοθεσία καὶ νὰ θεωρεῖται περίπου διαβολικὸ ἀπ᾿ τοὺς φανατικοὺς χριστιανοὺς τὸ ἄκουσμα ἑνὸς ἀρχαίου ὀνόματος. Συχνὰ δέ, τὸ παιδὶ γίνεται περίγελως στὴ γειτονιὰ καὶ στὸ σχολεῖο του.Τὴν ἰδέα νὰ ἐρευνήσω τὰ Μηναῖα τῆς Ἐκκλησίας μοῦ τὴν ἔδωσε ὁ κ. Κωνσταντῖνος Πουρναρόπουλος. Σ᾿ ἕνα συνέδριο τῆς Διεθνοῦς Ἕνωσης γιὰ τὴν προώθηση τῶν ἀρχαίων Ἑλληνικῶν ὀνομάτων, κάποιοι ἀπ᾿ τὸ ἀκροατήριο εἶπαν πὼς τὰ ἀρχαῖα ὀνόματα δὲν τ᾿ ἀγκαλιάζει ἡ ὀρθοδοξία. Δὲν ταιριάζουν στὴ χριστιανικὴ θρησκεία. Εἶναι ἐκ τοῦ πονηροῦ. Ξαφνιάστηκα, γιατὶ τ᾿ ἀρχαία ὀνόματα καὶ τῶν δυό μου γιῶν ἔχουν γιορτή. Ὁ Ἅγιος Λυσίμαχος ἦταν ἀξιωματικὸς τῶν (40) μαρτύρων, ποὺ ἁγίασαν στοὺς διωγμοὺς τοῦ Διοκλητιανοῦ. Ὅλοι μαζὶ γιορτάζουν στὶς 9 Μαρτίου. Τόπος τοῦ μαρτυρίου τους ἡ πόλη Σεβάστεια τῆς Μικρασίας. Μαζὶ μὲ τὸν ἅγιο Λυσίμαχο, διασώθηκαν μερικὰ ὀνόματα καὶ τῶν στρατιωτῶν του, ποὺ καρτερικά, ὑπέφεραν ὅλα τὰ βάσανα. Ἦταν οἱ: Ἡρακλῆς, Μελίτων, Σμαράγδιος, Εὐνοϊκός, Θεόδουλος, Εὐτύχιος, Ξάνθιος, Ἡλιανός, Ἐκδίκιος, Γοργόνιος, Θεόφιλος, Γοργόνιος, Σαρκεδών, Φιλοκτήμων, Ἀγλάϊος.
Ἐρευνώντας ὅλα τὰ μηναῖα ἐντυπωσιάστηκα, ἀπ᾿ τὸ πλῆθος τῶν ὡραίων ἀρχαίων ὀνομάτων. Λυπήθηκα ποὺ πολλὰ ἀπ᾿ αὐτὰ δὲν ἀκούγονται, γιατὶ ἀπὸ ἄγνοια, ποὺ εἶναι ἀδελφὴ τοῦ φανατισμοῦ, τ᾿ ἀπαρνηθήκαμε. Μήπως αὐτοὶ οἱ ἄνθρωποι δὲν ὑπέφεραν φρικτά, δὲ βασανίστηκαν ἀπάνθρωπα μὲ βασανιστήρια, ποὺ ξέρει νὰ μηχανεύεται ὁ ἄνθρωπος καὶ νὰ τὰ κάνει, ὅσο γίνεται πιὸ ὀδυνηρά, γιὰ νὰ συντρίψει πιότερο τὸ συνάνθρωπό του!
Δὲν ἔχυσαν ὅλοι αὐτοὶ οἱ μεγαλομάρτυρες καὶ μάρτυρες τὸ αἷμα τους, γιὰ τὴν ἰδέα τοῦ Χριστιανισμοῦ! Μὲ πίστη ἀκλόνητη, βάδισαν στὸ χαμό τους κηρύσσοντας τὸν ἐρχομὸ ἑνὸς καλύτερου κόσμου. Ἀγωνίστηκαν νὰ στερεώσουν μία οἰκουμένη, ποὺ νὰ βασίζεται στὴν ἀγάπη καὶ μόνο σ᾿ αὐτή. Ἀπαρνήθηκαν πλούτη, δύναμη, ἐξουσία, ἀγαπημένα πρόσωπα πολλοὶ ἀπ᾿ αὐτούς. Ταπεινώθηκαν ὅσο δὲν ἔπαιρνε ἄλλο, γιὰ ἕνα ὅραμα γοητευτικό. (Ὅλες οἱ ἐποχὲς κι ὅλες οἱ ἰδεολογίες ἔχουν τοὺς μάρτυρές τους). Κάθε ἐποχὴ εὐφευρίσκει τὰ δικά της βασανιστήρια, γιὰ νὰ λυγίσει τὴ συνείδησή τους, νὰ κουρελιάσει τὸ πιστεύω του. Ὅμως οἱ ὀπαδοὶ θωρακίζονται ἀπ᾿ τὴν πίστη τους καὶ μένουν ἄτρωτοι ἀπὸ κάθε λογῆς δοκιμασία.
Βέβαια ὁ αἰώνας μας, ὡς πρὸς τὰ βασανιστήρια καὶ τὸν ἐξολοθρεμὸ τῶν ἀνθρώπων, δὲν ἔχει νὰ ζηλέψει τίποτα. Μάλιστα, ξεπέρασε κάθε προηγούμενο. Βιομηχανοποίησε τὸ θάνατο. Θὰ ξεχάσει ποτὲ ἡ ἀνθρωπότητα τὰ στρατόπεδα συγκέντρωσης τῶν Γερμανῶν μὲ τοὺς θαλάμους ἀερίων, τοὺς φούρνους, τὴν πεῖνα, τὴν ἐξαθλίωση καὶ τὰ ἐπώδυνα πειράματα. Ἡ ἀνάμνηση ὅλων αὐτῶν, θὰ μείνει, ὅσο θὰ ὑπάρχει κόσμος...
Χύθηκε βέβαια, πολὺ αἷμα, γιὰ νὰ στεριώσει ἡ νέα θρησκεία, ποὺ θὰ ἔκανε τὸν κόσμο καλύτερο, ἀλλὰ δὲν τὸν ἔκανε κι αὐτὸ εἶναι μία ἄλλη ἱστορία, ποὺ χρειάζεται ἄλλη μελέτη. Θὰ ὑποφέρουμε κάποιους αἰῶνες ἀκόμη, γιὰ νὰ φτάσουμε ἴσως σ᾿ ἕνα ποθητὸ ἀποτέλεσμα.
Πλῆθος εἶναι οἱ ἅγιοι, ὅσιοι καὶ μάρτυρες, ποὺ φέρουν ἀρχαῖα ὀνόματα καὶ πὼς νὰ γινόταν ἀλλιῶς, ἀφοῦ ἀπ᾿ αὐτοὺς πολλοὶ ἦταν Ἕλληνες, ποὺ ἀσπάστηκαν τὸ Χριστιανισμὸ καὶ στάθηκαν τὸ θεμέλιο γιὰ τὴ στερέωσή του. Ἀνακάλυψα ἁγίους μὲ ἀρχαία ὀνόματα, ποὺ γιορτάζουν πολλὲς φορές. Μερικὰ ὀνόματα πολὺ ὄμορφα τὰ συνάντησα γιὰ πρώτη φορά. Δὲν ἤξερα κὰν πὼς ὑπῆρχαν ὅπως: Ἐρωτηίδα, (6/10),(27/10), Ἐλικωνίδα (28/5), Πλατωνίδα (5/4), Καλίδα (16/4), Ἔρως (25/10), Ὠκεανός, Ἕσπερος, Βάκχος (7/10, 15/12), Μύρων (17/8, 8/12), Βερίνη (4/10), Στεφανίς (11/11).
Σᾶς παρουσιάζω αὐτά, ποὺ ἀκούγονται σπανίως ἢ καὶ καθόλου: Εὐκλῆς (1/8), Κῆρυξ (1/8), Ἰάμβλιχος (22/10), Νάρκισσος (4/8, 31/10), Νικάνωρ (8/8, 28/7), Πάμφιλος (2/8), Ἠλίοδωρος (20/8, 28/9, 19/11), Μέμνων (11/8, 28/4), Εὐώδης (1/9, 7/9), Ἑρμογένης (1/9, 24/11, 10/12, 24/1), Ἀριστίων (3/9), Μελάνιππος (2/9, 6/9), Φιλάδελφος (2/9, 10/5), Ἀρτεμίδωρος (8/9, 3/12, 16/2), Πηλέας (17/9), Δορυμέδων (19/9), Κορδάτος (21/9, 10/3, 21/4,) Ἐπίχαρις (27/9), Καλλιστράτη (27/9), Ἀλφειός (28/9, 18/12, 10/5), Θεαγένης (3/10, 2/1), Ἀδαυκτος (3/10), Διόσκουρος (12/10, 11/5), Κέλσιος (14/10, 8/1), Εὐκράτης (21/10), Γλύκων (26/10), Κρονίων (30/10), Νέων (30/10, 24/4), Ἐπίμαχος (31/10, 9/5, 6/7), Πηγάσιος (2/1), Νίκανδρος (4/11, 15/3, 5/6), Ἑρμαῖος (4/11), Γαλακτίων (5/12), Ἰέρων (7/11), Ἀθηνόδωρος (7/11, 7/12), Ροδίων (10/10), Σωσίπατρος (10/10, 29/4), Ἐραστος (10/10), Ὁρίων (10/10), Μίλος (10/10), Θεσπέσιος (20/11), Ἀνατόλιος (20/11), Φιλήμων (22/11, 14/12, 21/3, 28/4, 6/7, 14/2, 19/12), Ἀρχιππος (22/11), Μένιγνος (22/11), Ἐλενος (23/11), Ἰσχυρίων (23/11), Ἀμφιλόχιος (23/11), Παγκόσμιος (29/11), Φαῖδρος (29/11), Ἡρακλαίμων (12/12), Μυρόπη (2/12, 1/9), Διογένης (5/12), Σωσθένης (8/12), Ἀπολλώς (8/12, 25/1, 21/4) Θύρσος (14/12), Ἀπολλώνιος (14/12, 6/7, 10/7, 23/7), Ἑρμύλος (18/12, 13/1), Γοργόνιος (28/12, 9/3) Ὀλυμπιοδώρα (31/12), Ἑλλάδιος (8/1, 24/1, 27/5), Παγκράτιος (9/2, 9/7), Κόνων (5/3), Ἀρχέλαος (5/3), Δίων (8/3), Θαλλός (11/3), Ἑρμείας (31/5, 17/6) Ὑάκινθος (3/7), Πολύευκτος (1/8), Ἔλεσα (1/8), Εὐσίγνιος (5/8), Ἥρων (10/8), Στράτων (17/8), Τιθόης (26/10), Διόδωρος (11/9), Κρονίδης (13/9), Θεοκλῆς (14/9), Καλλισθένη (4/10), Ἀντίγονος (13/10), Λεπτίνα (26/10), Εὔγραφος (10/9), Ἄνθος (12/12), Ἴακχος (17/12), Εὐάρεστος (23/10), Γόρδιος (3/1), Ἀττικός (8/1), Ἥλιος (12/1), Φύλων (24/1), Παλλάδιος (28/1), Χάρις (28/1), Χρύσης (30/1), Θείων (1/2), Ἀγαθόδωρος (2/2), Ἡρακλῆς (9/3), Τιμόλαος (15/3), Λυδία (27/3), Χιονία (16/4), Χαρίσσα (16/4), Γλαφύρα (26/4), Θέογνις (28/4), Ἀντίπατρος (28/4), Ἕσπερος (2/5), Σεληνιάς (5/6), Ἀτταλος (6/6), Ζηναϊς (7/6), Ἀλεξανδρίων (6/7), Ἀθηνογένης (16/7), Ἑρμόλαος (26/7), Ἕρμιππος (26/7), Θαλῆς (20/9), Ἀριστόβουλος (15/3, 31/10), Λίνος (5/11), Ὁρέστης (10/10, 13/12), Πλάτων (18/11), Θεμιστοκλῆς (21/12), Ἀντίοχος (23/2, 14/2), Ἰάσων (19/3, 29/4), Ἱππόλυτος (30/1, 10/8), Εὐανθία (11/9), Ἴα (10/9, 11/9), Ἀριάδνη (18/9), ἡ Χαριτίνη (5/10), Χάρις (28/9), Θωμαΐς (14/4), Νίκη (16/4, 25/4), Κίρα (28/2).
Μερικὰ ὀνόματα, ἂν καὶ γιορτάζουν πολλὲς φορές, γιατὶ ὑπῆρξαν μάρτυρες μὲ τὸ ἴδιο ὄνομα σὲ διαφορετικὲς περιόδους, ἡ ἐκκλησία τὰ θεωρεῖ ἀπαράδεκτα. Εἶναι ὕβρη μία τέτοια στάση ἀπένταντι σ᾿ αὐτοὺς τοὺς ἁγίους. Θὰ ἦταν πολὺ ὡραῖο ὁ ἅγιος Εὔγραφος νὰ γίνει προστάτης τῶν συγγραφέων. Στὶς (10/9) ἡ γιορτή του. Μαζί του γιορτάζει καὶ ὁ ἅγιος Ἀπελλῆς, ποὺ ἔχει ἀκόμη μιὰ ἡμερομηνία κι αὐτὴ εἶναι στὶς (31/10). Ἔτσι ὀνομάζεται ὁ δεύτερος γιός μου.
Παρατήρησα, πὼς στὰ μηναῖα νεοτέρων ἐκδόσεων, παραλείπονται ὀνόματα, ποὺ ἤξερα, πὼς γιορτάζουν σὲ καθορισμένες ἡμερομηνίες. Παράδειγμα ἡ ἁγία Ἀθηνᾶ (1/9). Ἡ ἁγία Εὐανθία (11/9). Πληροφορήθηκα, πὼς στὶς προθέσεις τῆς ἐκκλησίας εἶναι ν᾿ ἀφαιρέσει ἀπ᾿ τὸ ἑορτολόγιο σιγὰ-σιγὰ πολλὰ ἀρχαῖα ὀνόματα. Τὸ ἔκανε ἤδη μὲ (69). Ὁ ἅγιος Ἐπαμεινώνδας, ποὺ γιόρταζε στὶς (15 Ἀπριλίου) ἁπαλείφθηκε. Θὰ πρέπει νὰ καταφύγει κανεὶς στὰ παλιὰ συναξάρια τοῦ Ἁγίου Ὄρους, γιὰ νὰ βρεῖ ὅσα ἀρχαῖα ὀνόματα λείπουν ἀπ᾿ τὰ νεότερα. Ἔτσι ἔκανε μία γνωστή μου οἰκογένεια γιὰ τ᾿ ὄνομα Ἀνδρομάχη.
Ξαφνιάστηκα εὐχάριστα, ὅταν ἔπεσα πάνω στὶς γιορτὲς τῶν ἀρχαίων Θεῶν. Δὲν ἤξερα ὡς τώρα, πὼς οἱ πρόγονοί μας ἔπαιρναν τὰ ὀνόματά τους. Βρῆκα λοιπόν, πώς, γιορτάζουν δυὸ μὲ τ᾿ ὄνομα Δίας. Ὁ μάρτυρας στὶς (3/4) κι ὁ θαυματουργὸς στὶς (19/7). Ὁ ἅγιος Ἑρμῆς ἐπίσης γιορτάζει δυὸ φορές. Στὶς (8/3) καὶ στὶς (8/4). Ὁ ἅγιος Ἄρης (8/2), ὁ ἅγιος Ἔρωτας (25/6). Στὶς 25 Ἰουνίου 1997, βρέθηκα στὸ Γιβραλτὰρ κι ἄκουσα τῆς λειτουργία τοῦ ἁγίου Ἔρωτα. Γιατὶ ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες νὰ μὴν καθιερώσουμε ὡς γιορτὴ τῶν ἐρωτευμένων τὸν δικό μας ἅγιο. Ὁ ἅγιος Ἔρωτας ἦταν ἐπίσκοπος Συρακουσῶν. Πολλοὶ Ἰταλοὶ φέρουν αὐτὸ τ᾿ ὄνομα. Ὁ Ἀπόλλων στὶς (5/6) καὶ (10/6). Ὁ Βάκχος στὶς (7/10) καὶ (5/12). Ἔχουμε καὶ τὶς γιορτὲς τῆς ἁγίας Θεσσαλονίκης (7/11) καὶ τῆς ἁγίας Κερκύρας (29/4).
Χαίρομαι, ποὺ οἱ Κύπριοι, οἱ Πόντιοι, οἱ Μικρασιάτες καὶ οἱ Βορειοηπειρῶτες κρατοῦν τὴν παράδοση τῆς ἀρχαίας ὀνοματοθεσίας. Ζῶντας οἱ ὁμοεθνεῖς μας, ἀνάμεσα στοὺς ἀλλόφυλους καὶ ἀλλόθρησκους, τὸ θεωροῦσαν καὶ τὸ θεωροῦν μεγάλη καὶ ξεχωριστῆ τιμὴ νὰ ὀνοματίζουν τὰ παιδιά τους μὲ ὡραῖα, ἀρχαῖα ὀνόματα. Θέλοντας κιόλας νὰ δηλώσουν τὴν καταγωγή τους.
Μιὰ μέρα μπαίνοντας στὸ ἐκκλησάκι τῆς Παναγίας τῆς Ρόμβης στὴν ὁδὸ Εὐαγγελιστρίας, βλέπω ἀριστερὰ στὴν κολώνα, μιὰ μεγάλη εἰκόνα μὲ (40) ἅγιες παρθένες, ποὺ μαρτύρησαν μὲ τὸν διάκονο καὶ πνευματικό τους δάσκαλο. Ἔτσι βρῆκα τὴν Ἀθηνᾶ καὶ τὴ Θάλεια ποὺ ἔψαχνα καὶ ἄλλες, ὅπως: Κλειώ, Πολύμνια, Θεώνη, Κλεονίκη, Δωδώνη, Πηνελόπη, Μερόπη, Μυρόπη, Μελπομένη, Τερψιχόρη, Σαπφώ, Καλλιρόη, Ἐρατώ, Ἐλπινίκη, Διόνη, Θεανώ, Ἐρασμία, Κλεοπάτρα, Ἀκριβῆ, Χάϊδω, Μόσχω, Τρωάς, Πανδώρα, Καλλιόπη, Ἀφροδίτη, Ἀντιγόνη. Ὅλες γιορτάζουν τὴν πρώτη Σεπτεμβρίου.
Καὶ τὰ νεότερα ἔχουν τὰ περισσότερα ἑλληνικὴ ρίζα καὶ προέλευση, ἀλλὰ γίνεται κατάχρηση τῆς χρησιμοποίησής τους, σὰ νὰ μὴν ὑπάρχουν ἄλλα. Τυχαίνει οἱ παπποῦδες καὶ οἱ γιαγιάδες νὰ ὀνοματίζονται ἔτσι, μὲ τέτοια συχνότητα καὶ ἀπαιτοῦν ν᾿ ἀκουστοῦν τὰ ὀνόματά τους. Οἱ νέοι παγιδεύονται καὶ σπάνια τολμοῦν ν᾿ ἀψηφήσουν μία τέτοια ἐπιθυμία.
Ὅταν διαβάζω κείμενα γιὰ τὶς χῶρες τῆς Λατινικῆς Ἀμερικῆς ἢ ἀκούγοντας καὶ βλέποντας στὴν τηλεόραση γεγονότα ἀπὸ ἐκεῖ καὶ μελετώντας τὴν ποίηση καὶ τὴν πεζογραφία τους, ξαφνιάζομαι εὐχάριστα. Διαπιστώνω τὴν ἀρχαιολατρεία τῶν λαῶν αὐτῶν. Πόσα ἀρχαῖα ὀνόματα δὲ φέρουν οἱ Βραζιλιάνοι, Ἀργεντινοί, Κολομβιανοί, Μεξικάνοι καὶ ἄλλοι. Ὅλοι αὐτοὶ θαυμάζουν καὶ τιμοῦν τοὺς Ἕλληνες. Ἐπίσης οἱ Γεωργιανοὶ κάνουν τὸ ἴδιο. Δὲν θὰ ξεχάσω τὴν ἐπίσκεψη τῶν συγγραφέων τῆς Γεωργίας στὴν Ἑλλάδα. Τοὺς δεξιώθηκε ἡ Ἐθνικὴ Ἑταιρεία τῶν Ἑλλήνων Λογοτεχνῶν. Ἔφεραν τὰ ὀνόματα: Σωκράτης, Πλάτων, Ἀριστοτέλης, Νιόβη ἂν θυμᾶμαι καλά. Ὅταν τοὺς ρωτήσαμε πῶς αὐτό; μᾶς ἀπάντησαν πὼς ἀγαποῦν τὴν Ἑλλάδα καὶ κάθετι ἑλληνικὸ καὶ πὼς ἡ τρίτη ἐπίσημη γλῶσσα τοῦ κράτους τους εἶναι ἡ ἑλληνική. Θεωροῦν μεγάλη τους τιμή, νὰ ὀνοματίζουν τὰ παιδιά τους μὲ ἀρχαῖα ὀνόματα.
Μερικὰ ἀρχαῖα ὀνόματα ἐπαναλαμβάνονται στὸ συναξάρι. Ὅπως τά: Ἀλέξανδρος ποὺ γιορτάζει δέκα φορὲς τὸν χρόνο, γιατὶ πολλοὶ ἦταν οἱ Ἀλέξανδροι, ποὺ μαρτύρησαν στὴν διάρκεια τῶν τριῶν αἰώνων τῶν διωγμῶν. Ὁ ἅγιος Ζήνων 9 φόρες. Ὁ ἅγιος Κάστωρ 5 φορές. Ὁ Φίλιππος 5. Ὁ Λέων 7. Ὁ Ἑρμογένης 4. Ὁ Νέστωρ 4. Ὁ Φιλήμων 7. Ὁ Ἀπόλλων 5. Ὁ Μακεδόνιος 3. Ὁ Σέλευκος 3. Ὁ Σωκράτης 3. Ὁ Νικάνδρος 3.
Δὲν ὑποστηρίζω, πὼς ὅλα τ᾿ ἀρχαῖα ὀνόματα εἶναι ὡραῖα. Σὲ καμιὰ περίπτωση, δὲ θὰ ἤθελα ἕνα παιδί μου νὰ τὸ φωνάζω: Ἑρμαφρόδιτο, Ἀκίνδυνο, Παράλληλο, Ταυρίωνα, Καλλιόπιο, Σάτυρο, Θαλλό, Τρόφιμο, Ἱλαρία, Ὀνησίφορο, Εὐσταλία, Εὐθανασία, Ἀφροδίσιο, Ὀνήσιμο καὶ ἄλλα. Σᾶς πληροφορῶ, πὼς ὅλα αὐτὰ ἔχουν ἅγιο καὶ γιορτάζουν.
Σὲ ἕνα πρόσφατο ταξίδι μου στὴν Κορινθία, βρέθηκα στὸ Κιάτο. Εἶχα καιρὸ καὶ ὥσπου νὰ φύγω, ἔκανα ἕνα περίπατο. Κατέληξα στὴν Μητρόπολη, ἀρχιτεκτονικὸ ἔργο τῶν Κυδωνιάτη. Γιὰ πρώτη φορὰ μπῆκα, ἐνῷ τόσες φορὲς εἶχα περάσει ἀπ᾿ ἔξω. Πολὺ καλὴ ἡ ἁγιογράφησή της. Ἔχει δυὸ παρεκκλήσια. Τὸ ἕνα ἀφιερωμένο στὴν ἁγία Ἐλικωνίδα καὶ τὸ ἄλλο στὸν ἅγιο Ἰάσονα. Πρέπει νὰ πῶ, πὼς συγκινήθηκα. Οἱ πατριῶτες μου τίμησαν τοὺς ἁγίους αὐτούς, γιατὶ μαρτύρησαν στὸν τόπο τους.
Ἀπ᾿ τὰ συναξάρια τοῦ Ἀπριλίου καὶ τοῦ Ἰουλίου, θὰ παρουσιάσω τὴ ζωὴ μερικῶν ἁγίων μὲ ἀρχαία ὀνόματα καὶ τοὺς στίχους, ποὺ ἔχουν γράψει οἱ ὑμνογράφοι, ὅπου ἐπιγραμματικὰ ὑμνεῖται τὸ μαρτύριό τους καὶ τὸ τέλος. Στὶς 3 Ἀπριλίου εἶναι ἡ μνήμη τοῦ ἁγίου μάρτυρα Δία. Μνημονεύεται μὲ τοὺς ἑξῆς στίχους: «Βαλὼν κεράμῳ δυσσεβὴς Δίου κάραν. Ὡς σκεῦος αὐτὴ συντρίβει κεραμέως». 4 Ἀπριλίου γιορτάζεται ὁ ὅσιος πατέρας Πλάτων, ἡγούμενος τῆς μονῆς τοῦ Στουδίου: «Πλάτων ἀρίστην εὐμετεπλάσθην πλάσιν, Χριστῷ πλάσαντι συγκραθεὶς πλάσιν ξένην». Στὶς 5 Ἀπριλίου ὁ ἅγιος Ζήνων ἀλείφτηκε μὲ πίσσα καὶ ρίχτηκε στὴ φωτιά. Ἐνῷ τὸν ἔγλυφαν οἱ φλόγες, χτυπήθηκε μὲ δόρυ: «Ἆθλος τριπλοὺς Ζήνωνι, πίσσα, πῦρ, δόρυ. Οἷμαι δι᾿ ἣν ἔπασχε ταῦτα Τριάδα». Ἡ ὁσία Πλατωνίδα γιορτάζει στὶς 6 Ἀπριλίου: «Πόλου πλάτη φέρουσι τὴν Πλατωνίδα, ταῖς ἀρεταῖς, λάμψασα εἰς τὰ γῆς πλάτη». Ἡ μνήμη ἕξη ἐκ τῶν Ἑβδομήκοντα Ἁγίων Ἀποστόλων εἶναι στὶς 8 Ἀπριλίου. Αὐτοὶ προέρχονταν ἀπ᾿ τοὺς μυστικοὺς μαθητὲς τοῦ Χριστοῦ. Τὰ ὀνόματά τους εἶναι: Ἡρῳδίων, Ἀγαβος, Ροῦφος, Ἀσύγκριτος, Φλέγων καὶ Ἑρμῆς. Μ᾿ ἐνδιαφέρει ὁ Ἑρμῆς, ποὺ κήρυξε τὸ Εὐαγγέλιο σ᾿ ὅλο τὸν τότε γνωστὸ κόσμο. Ὁ συναξαριστὴς γράφει: «ἁπανταχοῦ τῆς οἰκουμένης», πολλοὺς ἄπιστους ὁδήγησε στὴν ἀληθινὴ πίστη. Τιμωρήθηκε ἀπ᾿ τοὺς Ἰουδαίους καὶ τοὺς Ἕλληνες μέχρι θανάτου. Στίχοι: «Ἑρμῆ θανόντι τῷ μαθητῇ Κυρίου, Ἑρμῶον ἔμπνουν ἐκ λόγων ἀναγλύφω. Ὀγδοάτη μετέβησαν Ἀπόστολοι ἀγγελέες τε». Ὑμνεῖται μαζὶ μὲ τοὺς ἄλλους ὡς ἑξῆς κατὰ τὸν ἑσπερινὸ ἐκείνης τῆς μέρας: «Ἡρῳδίωνα, Ἄγαβον καὶ Ἀσύγκριτον, Ροῦφόν τε, καὶ Ἑρμῆν καὶ Φλέγοντα, μακαρίσωμεν, τὰ τῆς ἀμπέλου τυγχάνοντα, κατάκαρπα κλήματα, ἀποστάζοντα ἡμῖν, γλυκασμὸν τὸν σωτήριον, τὸν εὐφραίνοντα, τὰς διψώσας καρδίας τῶν ἐν πίστει, ἀληθεῖ τούτην τὴν μνήμην ἐπιτελούντων τὴν εὔσημον». Καὶ πάλι ὁ συναξαριστὴς σ᾿ ἄλλη παράγραφο τοὺς ὑμνεῖ: «Οὐρανοὶ χρηματίσαντες, ὑψηλοὶ τὴν διάνοιαν δόξαν ἀναγγέλετε τοῦ Θεοῦ ἡμῶν, τοῦ σαρκωθέντος θελήματι, θεόπται Ἀπόστολοι, ὁδηγοὶ τῶν εὐσεβῶν, Ἐκκλησίας Θεμέλειοι, πύργοι ἄσειστοι, εὐσεβείας λιμένες ἀπορρήτων, μυστηρίων ὑπηρετεῖται, φωταγωγοὶ τῶν ψυχῶν ἡμῶν».
Ὁ Ἅγιος Λεωνίδας ἦταν ἐπίσκοπος Ἀθηνῶν. Οἱ στίχοι, ποὺ γράφτηκαν γι᾿ αὐτὸν εἶναι: «Σκότος συνέσχε τὰς Ἀθήνας ἀθρόου Δύταντος αὐταῖς ἡλίου Λεωνίδιου». Τώρα, πόσο σκοτάδι εἶναι ἡ Ἀθήνα στὰ πρῶτα χρόνια τοῦ Χριστιανισμοῦ εἶναι ἕνα μεγάλο ἐρωτηματικό. Βέβαια, ὁ συναξαριστὴς ἐννοεῖ, πὼς δὲν εἶχε τὸ φῶς τῆς ἀληθινῆς πίστης, ἀλλὰ οἱ φιλοσοφικές της σχολὲς ὑπῆρχαν καὶ συνέχιζαν νὰ φωτίζουν μὲ τὸ ὡραῖο, ἑλληνικὸ πνεῦμα. Καὶ ὁ Ἀπόστολος Παῦλος τὸ διαπιστώνει καὶ οἱ Ἅγιοι: Γρηγόριος ὁ Θεολόγος καὶ Βασίλειος ὁ μέγας τὸ ἐπικυρώνουν μὲ τὸν ἐρχομό τους στὴν πόλη τῶν Ἀθηνῶν, γιὰ νὰ φοιτήσουν σ᾿ αὐτὲς τὶς σχολές.
Στὶς 16 Ἀπριλίου γιορτάζουν ὁ Ἅγιος Λεωνίδας καὶ ἡ Ἁγία Καλλίς: «Κάλποις θαλάσσης ἐκδοθεῖς Λεωνίδης, φθάνει κολυμβῶν Ἀβραὰμ κόλπων ἄχρι. Βυθὸς θαλάσσης λαμβάνει τὴν Καλλίδα, κάλλους ἐρώσαν ψυχεραστοῦ Κυρίου». Ἐκκλησία τῆς Ἁγίας ὑπάρχει στὴν Σκιάθο.
19 Ἀπριλίου θανατώνονται μὲ λόγχη οἱ ἅγιοι Σωκράτης καὶ Διονύσιος. Στίχοι: «Ἔνυξε λόγχη νεκρὸν Ὑψίστου πάλαι. Νύττει δὲ καὶ νῦν μάρτυρας ζωντας δύο».
22 Ἀπριλίου βρίσκει τὸ θάνατο στὴν φωτιὰ ὁ ἅγιος Νέαρχος: «Τοῦ πρὸς σὲ Σῶτερ, ἐμπόρου θείου πόθου, Νέαρχος εἶπεν, οὐδὲ πῦρ με χωρίσει».
29 Ἀπριλίου γιορτάζεται ἡ μνήμη τοῦ Ἁγίου Ἰάσονος. Ἦταν ἀπ᾿ τὴν Ταρσό. Ἔγινε μαθητὴς τοῦ Ἀποστόλου Παύλου. Ἄρχισε τὴ διδασκαλία ἀπ᾿ τὴ πόλη του. Ἀργότερα χειροτονήθηκε πρεσβύτερος καὶ ἀκούστηκε τ᾿ ὄνομά του, γιὰ τὸν καλὸ τρόπο τῆς διακυβέρνησης τῆς ἐκκλησίας του.
3 Ἰουλίου εἶναι ἡ μνήμη τοῦ ἁγίου μάρτυρα Ὑάκινθου. Ἡ μνήμη τοῦ ἁγίου Ὑακίνθου ἀπ᾿ τὴν Ἀμάστριδα εἶναι στὶς 18 Ἰουλίου: «Ὡς ὀσφράδιο ὑακίνθιον, Λόγε, δέξαι τὸν Ὑάκινθο αὐτοῖς καλάμοις».
Κι ἕνας ἀκόμη Δίας στὸ συναξάρι. Ὅσιος καὶ θαυματουργός. Ἔζησε στὸ Βυζάντιο. Ἀπὸ μικρὸς γοητευμένος, ἀκολούθησε τὸ Χριστό. Ἀπέκτησε πολλὰ χαρίσματα. Εἶχε τὴ δύναμη νὰ διώχνει τὰ δαιμόνια. Ἔκτισε μοναστήρι καὶ ἡ φήμη του ἁπλώθηκε μακριά. Στὶς 19 Ἰουλίου γιορτάζεται ἡ μνήμη του. Ὁ ὑμνογράφος τοῦ ἀφιερώνει ὡραίους ὕμνους, ποὺ ἀκούγονται κατὰ τὴν τέλεση τοῦ ἑσπερινοῦ: «Γεύη τελευτῆς καὶ σύ, παμμάκαρ, Δίε, ἔνδοξε κλῆσιν, ἀλλὰ καὶ πρᾶξιν πλέον».
«Ὀμβροτόκος ὡς νεφέλη τὴν Βυζαντίδι, ἐπιφανεῖς κατήρδευσας, ταύτην ταῖς ἀρδείαις, τῆς διδασκαλίας σου, ψυχῶν φροντιστήριον, Δίε ἀνεγείρας λαμπρόστατον».
«Ὑψώσας, πρὸς Θεὸν τῆς καρδίας τὸν ἔρωτα, καὶ ταπεινώσας πάθη, καὶ ὀφρὺν δαιμόνων κατέβαλες, Θεοφόρε Μοναστῶν, ἀδιάσειστον ἔρεισμα». Ὁ ὑμνογράφος τὸν ἀποκαλεῖ ἐπίσης: «μοναστῶν ἐγκαλλώπισμα», «πατέρων καύχημα». Ἱστοροῦν, πὼς ὄχι μόνον τὰ δαιμόνια τὸν ἔτρεμαν, ἀλλὰ μποροῦσε νὰ κάνει ἀπ᾿ τὴ πέτρα νὰ ξεπηδήσει νερὸ καὶ ν᾿ ἀναστήσει νεκρό.
Αὐτοῦ τοῦ ἁγίου τ᾿ ὄνομα, θ᾿ ἀρνιόταν ὁ ἱερέας, νὰ τὸ ἐπικυρώσει τὴν ὥρα τῆς βάπτισης, ἐπειδὴ τὸ εἶχε ἕνας ἀρχαῖος Θεός. Ὅμως καθαγιάστηκε ἀπ᾿ τὸν ὅσιο ποὺ τὸ ἔφερε. Ἄλλωστε ὁ Δίας γιὰ τοὺς ἀρχαίους ἦταν ὁ ἕνας καὶ παντοδύναμος Θεὸς καὶ οἱ ἄλλοι Θεοὶ ἦταν οἱ ἐκδηλώσεις αὐτοῦ.
Ἡ Ἁγία Ὀλυμπιάδα, ἡ διακόνισσα, γιορτάζει στὶς 25 Ἰουλίου. «Ὀλυμπιὰς λίπουσα πατρίδα φίλην, πρὸς τὴν ἄνω χαίρουσα βαίνει πατρίδα».
Οἱ μάρτυρες Ἕρμιππος, Ἑρμόλαος καὶ Ἑρμοκράτης, μνημονεύονται στὶς 26 Ἰουλίου. Ἦσαν ἱερεῖς στὴν ἐκκλησία τῆς Νικομηδείας. Μαρτύρησαν ἐπὶ Μαξιμιανοῦ. Μὲ παῤῥησία ὁμολόγησαν τὴν πίστη τους. Τελείωσαν μὲ ἀποκεφαλισμό: «Ἕρμιππος, Ἑρμόλαος ἠδ᾿ Ἑρμοκράτης, Ἑρμῆν σέβοντας ᾔσχυναν παῤῥησίᾳ. Ἑρμόλεως ἕκτῃ τε καὶ εἰκάδι δειροτομήθη».
28 Ἰουλίου ἡ ἁγία Δροσὶς σὲ καμίνι χρυσοῦ τελειώνει: Στίχοι: «Χρυσοῦ Δροσὶς βληθεῖσα χωνευτηρίῳ, οὐχ εὑρέθη κίβδηλος ἢ μικτὴ ῥύπῳ«.
Τὰ συναξάρια τῶν δυὸ μηνῶν Ἀπριλίου καὶ Ἰουλίου, ποὺ κατέγραψα ἐδῶ, μᾶς φανερώνουν, πὼς δὲν γίνεται ν᾿ ἀγνοήσουμε τὴν ὕπαρξη ἁγίων μὲ ἀρχαῖα ὀνόματα καὶ δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ τ᾿ ἀπορρίπτουμε ὡς κάτι τὸ ἀπαράδεκτο ἢ διαβολικό.
Ὑποσημείωση: Ἡ πρώτη ἀπαγορευτικὴ ἐγκύκλιος τῆς ἐκκλησίας, γιὰ τ᾿ ἀρχαῖα ὀνόματα ἐκδόθηκε στὶς 4-11-1874 καὶ ἀνανεώθηκε τὸ Μάρτιο τὸ 1934. Τώρα οἱ μητροπολῖτες ἐπιτρέπουν στοὺς πιστοὺς μὲ τὴν ἐγκύκλιο 26, 27 Μαΐου 1997, νὰ δίνουμε στὰ παιδιά μας ἱστορικὰ ὀνόματα. Σὲ καμιὰ περίπτωση ὅμως νὰ ὀνοματίζονται Νέρων, Διοκλητιανός, Λένιν ἢ Στάλιν ἢ νὰ φέρουν τ᾿ ὄνομα πολιτικῶν, ἀστέρων τοῦ θεάτρου, τοῦ κινηματογράφου ἢ τοῦ ἀθλητισμοῦ.
Σούλα Ροδοπούλου -
Εἰσήγηση τῆς Ἐκπαιδευτικοῦ - Συγγραφέως Σούλας Ροδοπούλου
στὴν 4η Ἡμερίδα τῆς Δ.Ε.Δ.Α.Ε.Ο.
στὴν αἴθουσα Ἀντώνη Τρίτση τοῦ Πνευματικοῦ Κέντρου
τοῦ Δήμου Ἀθηναίων στὶς 22-02-1998.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου